فصل سوم
بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های قابل انتقال بین انسان و دام (زئونوزها)
سل گاوی
مقدمه :
بیماری سل یکی از مهمترین بیماری های عفونی و مشترک بین انسان و دام است که در اکثر نقاط دنیا شایع می باشد .
عامل مسببه این بیماری در گاو مایکوباکتری وم بوویس از گروه مایکوباکتریوم هاست که نسبت به ضد عفونی کننده ها مقاومت نسبتا بالائی داشته و در شرایط رطوبت و تاریکی مدت ها زنده باقی خواهد ماند ، بطوریکه باکتری ازاجساد گندیده تا 167 روز جدا شده است . همچنین 18 روز در برکه ها توانائی انتقال بیماری رادارد . به دلیل خاصیت انتی ژنی مشترک با سایرمایکوباکتریوم ها توانائی تشخیص سرولوژیکی آن بسیار مشکل و کشت آن هنوز مطلوب ترین گزینه است . از آن جائی که حیوانات خانگی و حیاط وحش نسبت به این باکتری حساس می باشند ، لذا امر کنترل و ریشه کنی بیماری همواره با مشکلات عدیده ای همراه بوده است . سگ و گربه از جمله حیواناتی هستند که با توجه به حساس بودن به سه گونه باکتری انسانی ،گاوی و مرغی امکان انتقال از جمعیت های انسانی و دامی را به راحتی فراهم می کنند ، حتی پرندگان خانگی مانند قناری نیزبه سه گونه باکتری حساس بوده و در کنترل بهداشت انسان و دام از اهمیت بسزائی برخودار می باشد . این بیماری تقریبا تمام اندام های بدن را درگیر نموده و اغلب به شکل حاد و مزمن از جمله نود ولار ، ارزنی ، ترشحی قابل شناسائی است . به دلیل عدم ایجاد پاسخ در برخی از حالت های بیماری شیوع و گسترش آن در سطح گله به شکل پنهان اتفاق افتاده و در یک غفلت ناگهانی امکان حذف کل جمعیت دامی واحد را فراهم می سازد . محرک ها ، سن گاو ، مدت زمان قبل و بعد زایش ، ابتدای بیماری و تست ها ، از جمله عواملی هستند که عدم پاسخ به تست را موجب شده و باعث واکنش منفی کاذب خواهند شد . این باکتری عمدتا از طریق تنفس وارد بدن شده و راههای مادر زادی ، تماس جنسی ، گوارشی و حتی ایجاد زخم پوستی نیز امکان انتقال را فراهم می نماید و بعضا نیز از طریق انتقال کلستروم آلوده واکنش های مثبت کاذب را در گوساله ها تا مدت خاصی به همراه دارد . بیماری سل در گاوهای نژاد شیری از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و می تواند علاوه بر تلفات باعث کاهش 10 درصد گردد . این بیماری از نقطه نظر بهداشت عمومی در جوامع انسانی نیز حائز اهمیت است . در - تولید شیر به میزان 25طی سالیان اخیر همسو با افزایش تعداد گاوداری ها و به ت بع آن افزایش تعداد گاوهای توبرکولینه میزان آلودگی در جمعیت تحت پوشش دارای نوسان بوده است . روش تست و کشتار گاوها به همراه اقدامات بهداشتی در کنترل بیماری سل بهترین وموفق ترین روش در دنیا می باشد اما در این ارتباط وجود امکانات و تجهیزات کافی جهت تحت پوشش ق راردادن جمعیت گاوی در معرض خطر باعث می گردد ، نتایج رضایت بخشی بدست آید .
بررسی و مراقبت :
-1 سیستم مراقبت شامل ردیابی گاوهای غیرتوبرکولینه سلی در کشتارگاه ها و یافتن مبداء آن ها و در نهایت تست و کشتار درواحدهای شناسایی شده .
-2 اندازه گیری میزان شیوع آلو دگی سل گاوی در واحدهای روستایی غیرتحت پوشش هر سه سال و تجزیه و تحلیل داده ها وبهره برداری از نتایج حاصله در برنامه ریزی مبارزه با سل گاوی در کشور .
کنترل و ریشه کنی :
مبارزه با بیماری سل گاوی و کاهش آلودگی در گاوداری های تحت پوشش با استمرار و تداوم برن امه های موجود و افزایش جمعیت تحت پوشش صورت می گیرد . بر این اساس و با توجه به عواملی نظیرتحت پوشش نبودن کل جمعیت گاوی در
معرض خطر بعلت عواملی از جمله :
-1 کمبود اعتبار .
-2 کمبود نیروی فنی اختصاصی ، کارآزموده و صاحب انگیزه در امر مبارزه با بیماری .
-3 کم توجهی در امور بازسازی و بهسازی اماکن دامی .
-4 عدم رعایت اصول بهداشتی و قرنطینه ای در دامداری ها .
-5 مشکل کنترل تردد غیرمجاز دام در سطح کشور .
-6 عدم توانائی در شناسائی و مهار حیات وحش وحیوانات خانگی .
کنترل و ریشه کنی بیماری سل گاوی ر ا با مشکلات عدیده همراه نموده است و موفقیت برنامه را متزلزل می نماید و لازم
است مشکلات فوق توسط مسئولین ودست اندر کاران حفظ و تامین بهداشت دام مرتفع گردند .
سیاست اجرائی :
علی رغم تلاش های گذشته حدود 8 درصد جمعیت گاوی کشور و به بیان دیگر حدود 20 درصد جمعیت هدف تحت پوشش توبرکولیناسیون ق رار دارند ، این سازمان به دنبال تامین اعتبارات ، تامین نیروی انسانی مجرب ، آموزش دیده و اختصاصی و دیگر ملزومات برای توسعه عملیات می باشد لیکن تا مادامی که شرایط برای این مهم محقق نشده است جمعیت گاوی کشور به دو گروه الف و ب تقسیم و سیاست اجرایی مبارزه با سل گاوی به شکل زیر به اجرا گذاشته خواهد شد :
جمعیت دامی گروه الف :
مبارزه با سل گاوی با روش تست ( توبرکولیناسیون مقایسه ای ) و کشتار راکتورها در کلیه گاوداری های صنعتی و نیمه 1382
و دستور العمل پرداخت /9/ 43 مورخه 21 / صنعتی کشور ( تحت پوشش استان ها )بر اساس بخشنامه شماره 1547
1383/12/ 1386 و آئین نامه اجرائی شمار ه 10124 /ت 30028 ه هیئت وزیران مصوب 23 /43/ غرامت به شماره 02
در این قبیل از دامداری ها شماره گذاری اختصاصی سازمان دامپزشکی کشور در موقع تست الزامی است و دامپزشک عامل
.
ج- بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های انگلی دام
بررسی و مراقبت :
E.P.G مطالعه
جهت شناخت وضعیت آلودگی دام ها به انگل های لوله گوارش لازم است در کلیه استان EPG با توجه به اهمیت مطالعه با استفاده از روش مک ماستر و یا سدیمانتاسیون مطابق EPG ها ، نمونه برداری ، آزمایشات و مطالعات مربوط به تعیین دستورالعمل انجام و نتایج حاصل رادر فرم های مربوط به آن ثبت و سپس کلیه اطلاعات مربوط به دام و آزمایشات در برنامه
ارسال گردد . E.mail درج نموده وبا دیسکت یا Epi کامپیوتری E.P.G دستورالعمل نحوه مطالعه تنها در دو مرحله ( بهار ، پائیز ) و ترجیحاً در ماههای اردیبهشت و آبان فصول مذکور صورت گیرد . EPG الف – مطالعه آن استان در سال های گذشته تعداد و نحوه نمونه برداری و EPG ب – با توجه به نتایج بدست آمده از بررسی در آن استان در سالجاری بشرح زیر خواهد بود: E.P.G آزمایش جهت تعیین استان ، درصورت وجود مناطق آب و هوایی متفاوت به چهارمنطقه آب و هوایی :
کوهستانی ، جلگه ای - کوهستانی ، جلگه ای و کویری تقسیم شده و از هر منطقه موجود تعداد 400 نمونه ( حداقل 396 نمونه ) مدفوع در هر مرحله بررسی گرفته شود .
روش انتخاب محل برای مطالعه :
با استف اده از کدهای اپیدمیولوژیک واحد های گوسفند و بز با جمعیت بیشتر از 99 راس را برای مناطق تحت پوشش هر استان کلیه مناطق اپیدمیولوژیک را به شرح زیر دسته ،( GIS مشخص و با استفاده از اطلاعات مربوط به ارتفاع ( موجود در سیستم بندی نمود :
. ( K ) - ارتفاع بالاتر از 1501 متر ، منطقه آب و هوایی کوهستانی . ( KJ ) – ارتفاع ببن 1001 تا 1500 متر، منطقه آب و هوایی کوهستانی جلگه ای - ارتفاع منفی ( زیر صفر ) تا 1000 متر ( بسته به وضعیت آب و هوا و پوشش گیاهی ) ، منطقه آب و هوایی جلگه ای و یا . ( B ) یا ( J ) کویری در دو فصل بهار و پائیز ، و در هر مطالعه تعداد 10 واحد اپیدمیولوژیک به ازای هر منطقه آب و هوایی به روش تصادفی انتخاب و از هر واحد چهار گله گوسفند و بز تعیین و از هر گله تعداد 10 راس دام به صورت تصادفی مشخص ( Random )
انجام و مشخصات مورد نظر در فرم های مربوطه درج گردد . ( تعداد دام گله های EPG و نمونه برداری لازم برای تعیین موردنمونه برداری نباید از 25 راس کمتر باشد) .
( در صورت نیاز به مشورت با گروه بررسی و مبارزه با بیماریهای انگلی تماس بگیرید. )
یادآوری : در اکثر استان های کشور سه منطقه از چهار منطق ه آب و هوایی فوق الذکر وجود دارد ، با این حال ملاک تعداد منطقه آب و هوایی ، سوابق مربوط به مطالعه دو ساله اخیر هر استان خواهد بود .
روش نمونه برداری :
-1 مشخصات گله : کد اپیدمیولوژیک ، نام صاحب دام ، نوع دام ، تعداد دام گله ، گروه سنی ، تاریخ نمونه برداری و اینکه آیا داروی ضدانگلی ( انگل داخلی ) مصرف شده یا نه و در صورت مصرف ، نام دارو و تاریخ مصرف آن قید شود .
-2 نمونه ها مستقیماً از رکتوم دام گرفته شود .
-3 حداقل 10 گرم مدفوع ازهر دام برای آزمایش لازم است .
-4 نمونه های اخذ شده در ظروف شیشه ای یا پلاستیکی درب دار جمع آوری گردد .
-5 مشخصات گله روی نمونه ها و فرم های مربوطه ثبت گردد .
-6 جهت جلوگیری از تشکیل نوزاد در داخل تخم انگل ، نمونه های مدفوع در همان روز مورد آزمایش قرار گیرد . درصورتیکه امکان آزمایش مدفوع در همان روز وجود ندارد به یکی از روش های زیر عمل شود :
1-7 - برابر حجم مدفوع به آن فرمالین 10 % اضافه نمائید .
3 قطره اورتودی کلربنزن اضافه نمائید و مدفوع - 2-7 - ته لوله نمونه گیری به ارتفاع یک سانتی متر پنبه بگذارید روی آن 4 را روی آن بریزید . درب لوله نمونه گیری را محکم ببندید تا محلول فوق تصعید شده و پس از نفوذ به داخ ل تخم ، سلول های تخم را کشته و مانع تولید نوزاد گردد . ( اورتودی کلروبنزن شدیداً سمی است از تماس آن با چشم و مخاط خودداری شود) .
8 - برای تشخیص تخم نماتودها از روش های مک ماستر و یا شناورسازی میتوان استفاده کرد 0
( E.P.I ) -9 اطلاعات نمونه برداری و نتایج حاصل از آزمایشات درجداول مربوطه درج وپس ازثبت در برنامه کامپیوتری نسخه ای از آن به سازمان ارسال گردد.
اطلاعات ارسالی وسیله کارشناس مسئول بررسی بیماری های انگلی دام دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی سازمان آنالیز و وضعیت آلودگی دام های مناطق م ختلف آب و هوایی استان مشخص شده و نسخه ای از آن جهت استفاده استان برای مقایسه با زمان های مشابه در سال های قبل ( سابقه فایل های مربوط به سال های قبل در سازمان نیز موجود میباشد ) و اتخاذ سیاست های مبارزه در سطح استان به اداره کل دامپزشکی استان ها ارسال می گردد .
روش آزمایش مدفوع به طریقه شناورسازی :
١- سه گرم مدفوع را وزن کنید .
٢- در هاون چینی مدفوع را با آب مخلوط کنید ( مقدار آب در این مرحله 42 سانتی متر مکعب است ) . توصیه می شود ابتدا مقدار کمی آب در هاون ریخته پس از آنکه مدفوع و آب بخوبی مخلوط شدند و تکه د رشت وجود نداشته باشد ، بقیه آب را تا 42 سانتی متر مکعب به آن اضافه کنید ) .٣- محلول را با عبور دادن از الک 100 صاف کنید .
۴- لوله سانتریفوژ را از محلول صاف شده پرکنید ( باید توجه داشت که نسبت به میزان حجم لوله سانتریفوژ و حجم کل که 45 سانتیمتر مکعب است دقیقاً تع یین شود تا بتوان براساس آن میزان مدفوع مورد آزمایش را تعیین و تعداد تخم در گرم مدفوع رامحاسبه نمود ) .
مثال : چنانچه حجم لوله سانتریفوژ 15 سانتی متر مکعب باشد :
15 از مایع داخل لوله سانتریفوژ حاوی 1 گرم مدفوع است که با cc 42 آب + 3 گرم مدفوع بنا بر این ccسرعت 1500 دور بمدت 2 دقیقه سانتریفوژ می گردد .
۵- مایع سطحی را خارج کرده و با ضربه زدن به ته لوله رسوب را جدا نمائید.
۶- به رسوب محلول آب نمک یا شکر اشباع اضافه و یکنواخت کنید.
٧- لوله را از محلول آب ونمک یا شکر اشباع پرکرده روی آن لامل قرارداده و دو دقیقه با سرعت 1000 دور سانتریفوژ نمائید.
٨- لامل را برداشته روی لام قرار دهید و زیرمیکروسکوپ بررسی وشمارش نمائید.
نحوه ثبت نتایج شمارش تخم در مدفوع :
-1 با تو جه به فرم ثبت نتایج شمارش تخم ، نتایج را یادداشت نمائید .
-2 تعداد تخم نماتودهای غیرقابل تشخیص را در ستون مربوطه یادداشت کنید .
-3 تعداد تخم مارشالاجیا – نماتودیروس – استرونژیلوئیدس – تریشوریس را در ستون های مربوطه یادداشت کنید .
-4 تعداد تخم های فوق را در یک گرم مدفوع شمارش ودر ضریب 6
1 بعنوان ضریب خطا ضرب نموده و عدد حاصله را باتعداد شمارش شده جمع نمایید 0
شکل ظاهر مدفوع علامت اختصاری ضریب 1 N Normal نرمال1/5 SF SOFT FORM نیمه شل یا نرم S SOFT شل یا خیلی نرم3 D DIARRHEA اسهالی
تعداد تخم سست ودها شمرده نمی شود، حتی درصورت وجود یک تخم در مدفوع آزمایش شده در ستون مربوطه علامت مثبت بگذارید و حیوان آزمایش شده مبتلا به سستود محسوب می شود .
فاسیولا ، دیکروسلیوم و اورنیتوبیلارزیا :
-1 روش شناور سازی :
با استفاده از کلرور روی می توان تخم های سنگین " ترماتودها " را شناور و شناسایی نمود 0
-2 روش رسوبی :
3 گرم مدفوع را در داخل بشر قرارداده ، مقدار 40 الی 50 میلی لیتر آب معمولی توسط مزور به آن اضافه نموده، کاملاًمخلوط و سپس از توری ( چای صاف کن ) رد کنید . از محلول صاف شده یک لوله آزمایش پر برداشته و مدت 5 دقیقه آنرا در5 آب اضافه کرده و خوب هم زده cc حالت سکون قرار دهید . آنگاه توسط پیپت ، مایع روی آنرا خارج سازید . به رسوب ته لوله و مجدد اً 5 دقیقه ساکن قرارداده و مایع رو را خارج نمائید .
به رسوب حاصل یک قطره متیلن بلو اضافه کرده و زیر میکروسکوپ از نظر وجود یا عدم وجود ترماتودها مطالعه و نتایج را باعلامت + یا – برای هر یک از ترماتودها یادداشت نمایید 0
3 – مطالعه آلودگی های انگلی کبد گوسفند وبز بومی کشتاری :
به منظور پایش وضعیت آلودگی به ترماتودهای کبدی ( فاسیولا و دیکروسلیوم ) تعدادی از کشتارگاههای استان ( که بیشتردام بومی استان در آن کشتار می شود ) ، انتخاب و آمار کبد های آلوده به انگل های یاد شده ، توسط بازرس بهداشت گوشت
کشتارگاه در فرم مربوطه ( پیوستی ) ثبت و در پایان ماه توسط شبکه دامپزشکی شهرستان و اداره کل جمعبندی و نسخه ای ازآن به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال می گردد .
طرز تهیه محلو ل های مورد استفاده :
1 در 20 درجه سانتی گراد به فرمول زیر : / الف : محلول آب نمک اشباع با وزن مخصوص 19
- حدود 400 گرم نمک طعام معمولی را در یک لیتر آب مقطر حل نمائید یا می توان آنقدر نمک به مقدار معینی آب اضافه کرد تا دیگر حل نشود و رسوب نمک در ته ظرف تشکیل شود .
1 در 15 درجه سانتی گراد به فرمول زیر : / ب : محلول آب شکر اشباع ، با وزن مخصوص 2
20 فرمالین تجارتی در یک لیتر محلول اضافه cc 1300 گرم شکر در یک لیتر آب مقطر ( برای جلوگیری از رشد قارچ میتوان نمود .
ج : محلول کلرور روی :
- مقدار 1280 گرم پودر کلرور روی را در 615 میلی لیتر آب مقطر حل کنید .
- مقدار 400 گرم نمک طعام را در یک لیتر آب مقطر حل نمایید .
- از دو محلول مذکور با حجم مساوی با هم مخلوط نموده و از محلول حاصل که در 15 درجه سانتی گراد ، وزن مخصوص
1/53 را دارا می باشد ، برای شناور سازی تخم های سنگین استفاده کنید .
برای استفاده از محلول ها قبل از آزمایش به نکات ذیل توجه گردد :
• با استفاده از چگالی سنج از غلظت محلول های تهیه شده اطمینان حاصل شود.
• یکی دو ساعت قبل از آزمایش محلول ها را خوب بهم بزنید .
88/41/01
٤٨
• از تشکیل حباب هوا در لوله سانتریفوژ جلوگیری نمائید .
• سرعت سانتریفوژ را بتدریج افزایش دهید .
نهایتاً گزارش حاصل را پس از آزمایشات لازم و شمارش های مربوطه در فرم ها ثبت و در رایانه عمل نموده و ارسال نمائید .
مبارزه با انگ لهای داخلی دام :
مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش :
1. مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گوسفند و بز :
- جمعیت گوسفند و بز ساکن ( غیر کوچ رو ) استان های گیلان ، مازندران و گلستان با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در تخم در گرم مدفوع ) بالای 200 ) EPG دوره های قبل در نواحی با EPG قالب پروژه کنترل جامع و پایدار انگل ها ونتایج انجام می گیرد . « بفاصله یک ماه » ، در دو مرحله یک نوبت درمان در اسفند ماه و نوبت دیگر در فروردین ماه- جمعیت گوسفند و بز ساکن ( غیر کوچ رو ) استان های بوشهر ، خوزستان و هرمزگان با توجه به نتایج مطالعات انجام شده تخم در گرم مدفوع ) بالای 200 ) EPG دوره قبلی در نواحی با EPG در قالب پروژه کنترل جامع و پایدار انگل ها ونتایج انجام می گیرد . « بفاصله یک ماه » ، دو نوبت درمان در ماههای دی و بهمن 2% توصیه می شود . در صورت وجود مقاومت دارویی از داروهای وسیع الطیف / داروی انتخابی ، سوسپانسیون آلبندازول 5جایگزین استفاده شود .
در سایر نقاط کشور با توجه به اطلاعات موجود و مطالعات انجام شده توسط ادار ه کل دامپزشکی استان ، اجرای طرح بصورت فراگیر توصیه ن شده و درصورت وجود کانون های آلوده اقدام به درمان توسط بخش خصوصی دامپزشکی یا دامدار با راهنمائیشبکه دامپزشکی شهرستان خواهد بود .
- دام متحرک ( کوچ رو ) :
در کلیه استان ها دونوبت درمان علیه نماتودها ، یک نوبت هنگام عزیمت به منطقه سردسیر ییلاق و نوبت دوم هنگام مراجعت خواهد بود .
-1-2 مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گاو و گوساله :
در استان های کناره دریای خزر و ساحلی جنوب کشور ، به دلیل مستعد بودن شرایط آب و هوائی برای رشد انگل ها یک
مرحله درمان دسته جمعی ترجیحاً در آبان ماه توصیه گردیده است .
۲ ‐ مبارزه با ترماتودها ( فاسیولا )
در دوره ه ای قبلی و نیز در مطالع ات ضایعات کشتارگاهی ناش ی از EPG در کانون های آلوده به ترماتودها که در بررسی فاسیولا مشخص شده اند اجرای مبارزه فراگیر در کانونهای بیماری و با درج در موافقت نامه استانی و با استفاده از داروهای اختصاصی مانند : تریکلابندازول ، رافوکساناید و کلوزانتل ، انجام خواهد گرفت .
در استان های حاشیه دریای خزر ، در دام های ساکن ( گوسفند و بز و گاو ) درمان دسته جمعی در ماههای شهریور یا مهر و بهمن یا اسفند با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در قالب پروژه کنترل جامع پایدار انگل ها ، در دو مرحله توصیه شده است .
در دام های کوچ روی این استانها زمان مناسب نوبت اول درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است .
در استان های ساحلی جنوب کشور با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در قالب پروژه کنترل جامع پایدار انگل ها و درکانون های آلوده ، درمان گوسفند و بز و گاو ساکن در دو مرحله مرداد و آذر یا دی انجام می گیرد و در مناطق با آلودگی کمتر ، یک نوبت درمان ( آذر یا دی ) کفایت می کند . در دام کوچ روی این استان ها زمان مناسب درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است . توضیح اینکه اولین مرحله درمانی در بره ها در هر دو منطقه فوق الذکر زمان از شیرگرفتن آنهاست .
در سایر نقاط کشور ب اتوجه به اطلاعات موجود در کانون های آلوده به فاسیولا ، درمان در دو نوبت اسفند یا فروردین و شهریور یا مهر توصیه می گردد و در دام کوچ رو نیز یک درمان هنگام حرکت به ییلاق و درمان دوم زمان مراجعت انجام گیرد .
در کانون های آلوده به دیکروسلیوم باتوجه به اینکه در حال حاضر داروی اختصاصی در دسترس نیست ، برای کنترل آلودگی از20 استفاده گردد . mg/kg آلبندازول با دز
۳ ‐ مبارزه برعلیه سستودها :
مبارزه فراگیر برعلیه سست ودها پیشنهاد نمی گردد . درصورت نیاز، مبارزه برعلیه این گروه از انگل ها ، بعهده دامدار با راهنمائی شبکه دامپزشکی شهرستان بوده و داروی انتخابی در این مورد نیکلوزاماید می باشد ، ضمن اینکه آلبندازول( باتوجه به وسیع الطیف بودن آن ) نیز توصیه می شود . بدیهی است در دام هائیکه صرفاً درگیر سست ود لوله گوارشی می باشند ، می توان از داروی انتخابی نیکلوزاماید استفاده نمود .
مبارزه با کیست هیداتید :
درمان منظم سگ های گله برعلیه کرم بالغ اکینوکوکوس گرانولوزوس هر دو ماه یکبار با دارو ی انتخابی پرازی کوانتل توسط دامدار انجام شود . البته بایستی پس از هر درمان 48 ساعت سگ ها در محل بسته ای نگهداری شده و مدفوع آن ها1 سانتی متر ضخامت خاکی که با مدفوع در تماس بوده جمع آوری و بطریق بهداشتی معدوم ( سوزاندن یا - بهمراه حدود 2 دفن همراه با آهک ) گردد ، ضمناً سطح خاک و وسیله برداشت مدفوع با شعله افکن ضدعفونی شود . بدیهی است ضمن امحاء بهداشتی امعاء و احشاء آلوده به کیست هید اتید در کشتارگاهها بایستی با همکاری سازمان های ذیربط با آموزش و آگاهی عمومی بویژه جوامع در معرض خطر را در جلوگیری از راههای انتقال بیماری آشنا نمود .
مبارزه مبارزه بر علیه انگل های خارجی دام١‐مبارزه برعلیه انگل های خارجی در گوسفند وبز سم پاشی بدن دام :
با توجه به چرخه زندگی بندپایان بویژه کنه ها که مهمترین ناقلین انگل های تک یاخته ای خونی ، ویروس ها و باکتری ها می باشند و با درنظر گرفتن زمان شروع فعالیت آن ها در هر استان و نظر به مطالعات و تج ارب قبلی استان در رابطه با فعالیت عوامل یاد شده و پس از فصل سرما ، زمانیکه درجه حرارت به 20 درجه سانتیگراد می رسد ، اولین نوبت انجام عملیات مبارزه باتوجه به نواحی آلوده د ر ) Spot – on و یا روش pour - on بر علیه انگل های خارج بدن دام : حمام دادن ، یا روش بدن ) خواهد بود .
توصیه می شود دو یا سه نوبت حمام دادن به فاصله یکماه ( زمان غوطه وری 30 الی 60 ثانیه) با توجه به نوع سم مصرفی و توصیه کارخانه سازنده دربهار انجام شود . توضیح اینکه آغاز فعالیت کنه برای یافتن میزبان زمانی است که درجه حرارت به 20 درجه سانتی گراد می رسد و دفعات مبارزه بستگی به شرایط و وضعیت آلودگی خواهد داشت .
سموم مناسب برای این عمل سموم پایروتروئید و فسفره دامی بوده و اولویت مبارزه در کانون های تیلریوز و بابزیوز و سایر بیماری های تک یاخته ای , ویروسی و.... منتقله توسط انگل های خارجی م یباشد :
- درمورد گوسفند و بز کوچ رو , مبارزه با انگل های خارجی بدن دام حد اقل در دومرحله ، یک مرحله در مسیر کوچ از مناطق قشلاقی به ییلاقی و مرحله دیگر هنگام مراجعت از ییلاق به قشلاق انجام گیرد .
- در مراکز پرواربندی گوسفند و بز و همچنین در گوسفندان د اشتی علاوه بر ایام مذکور در دو نوبت اوایل پائیز و اوایل زمستان که زمان تراکم دام در جایگاه می باشد مبارزه انجام می گیرد . بدیهی است رعایت مسائل بهداشتی نظیر تمیز کردن جایگاه قبل از سمپاشی مورد توجه قرار خواهد گرفت .
برای مبارزه با انگل های خارجی بدن د ام با رعایت زمان پرهیز از مصرف گوشت می توان از روش های حمام دادن ، پودر استفاده نمود . ( dust bag) و spot – on ویا pour - on ، پاشی
برای سمپاشی بدن گاو وگوساله توصیه می شود . pour - on - در میادین دام استفاده از روش
- جهت مبارزه با جرب و شپش , از سموم مجاز دامی به فاصله حدود سه هفته ( طبق توصیه کارخانه سازنده ) بصورت حمام و یا پودر پاشی استفاده شود .
١‐ سمپاشی جایگاه ‐٢
سمپاشی جایگاه گوسفند و بز حداقل یکبار و در فصل پائیز قبل از جای گزینی زمستانه دام همزمان با سمپاشی بدن انجام گیرد . سموم مناسب بر ای این منظور سموم مجازی است که اثرات مطلوب در جایگاه داشته باشد . در گوسفند و بزهائی که در شرایط روستائی پرورش داده می شوند, سمپاشی جایگاه در دومرحله، یکی در اوایل بهار همزمان با حمام دادن بدن دام و دیگری در پائیز قبل از جای گزینی زمستانه توصیه می گردد .
۲‐ مبارزه بر علیه انگل های خارجی گاو و گاومیش :
۲‐ سمپاشی بدن : ‐١
ها و با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع سم مصرفی, سمپاشی بدن گاو و گاومیش در شروع فعالیت بندپایان بخصوص کنه حداقل دو نوبت مبارزه با فاصله مناسب با توجه به دستورالعمل سم مورد مصرف ( در بهار ) الزامی است .
استفاده گردد . Spot – on و pour - on در سمپاشی بدن تا حد امکان از روش دوش دادن دام و یا روش ٢‐ سمپاشی جایگاه گاو وگاومیش : ‐٢
در حد امکان دو نوبت در سال و همزمان با سمپاشی بدن انجام گیرد .
سموم مناسب برای سمپاشی جایگاه ، سموم مجاز دامی است که در بروشور آن برای جایگاه دام توصیه شده باشد .
- در مجتمع های دامداری ، مبارزه با انگل های خارجی بدن دام و جایگاه همزمان توصیه میگردد .
- سموم مورد استفاده برای جایگاه ممکن است با سموم مورد استفاده برای بدن دام متفاوت باشد ، لذا از نظر غلظت و ر قیق سازی به دستورالعمل کارخانه سازنده توجه شود .
۳‐ مبارزه برعلیه انگل های خارجی در شتر و تک سمی ها :
٣‐ مبارزه برعلیه انگل های خارجی شتر : ‐١
در ) Spot – on و pour - on، در فصل بهار در دونوبت به فاصله یک ماه با روش های اسپری با استفاده از سمپاش نواحی آلوده بدن ) با سموم مجاز دامی (توصیه شده برای بدن) انجام شود .
٣‐ مبارزه با انگل های خارجی بدن در تک سمی ها : ‐٢
در صورت مشاهده انگل های خارجی بر روی بدن در فصل بهار هر یک ماه یکبار با استفاده از سموم مجاز (مخصوص اسب)
زیر دم ، داخل لاله گوش و زیر کشاله ران توصیه می شود . ، Spot – on ویا pour - on به روش درصورت نیاز برای سمپاشی جایگاه تک سمی ها از سموم مجاز (مخصوص جایگاه ) در بهار و تابستان به فاصله یکماه می توان استفاده نمود .
روش نظارت و ارزیابی عملکرد :
با توجه باینکه هدف اصلی از کلیه اقدامات مبارزه ا ی و منجمله مبارزه با انگل های خارجی، ارائه کمیت صرف نمی باشد و ارائه آمار عملکرد می باید با شاخص های کیفی توامان، تلفیق و قابل ارائه باشد برای تحقق این مهم موارد زیر مورد نظر می باشد:
-1 روش های استفاده از سموم:
همانگونه که در متن نحوه دستورالعمل این مهم مو رد توجه قرار گرفت، شیوه مطلوب برای مبارزه با انگل های خارجی در نشخوارکنندگان کوچک استفاده از حمام ضد کنه و در نشخوار کنندگان بزرگ (گاو)استفاده از دوش و یا اسپری بوده و روش در کلیه دامها مورد توصیه است. Spot – on ویا pour – on تبصره: لزوم توجه روزافزون به بهر ه وری که بستر اساسی نیل به این مهم، هدایت کلیه امور در پرتو علم و استفاده از ابزار و روش های علمی و موثر می باشد، ایجاب می نماید بدون نگاه به میزان عملکرد، از ابزار موثر و توصیه شده استفاده گردد و در این ارتباط استانها باید نسبت به فراهم آوردن زیر بناهای ا ین موضوع مشتمل بر راه اندازی حمام های ضدکنه، مکان های اختصاصی دوش برای جمعیت گاوی کشور اقدام نمایند . راه اندازی الگوهای ترویجی در تعدادی از روستاهای با جمعیت زیاد دام و واگذاری اداره آن به بخش غیر دولتی دامپزشکی توصیه می شود.
-2 افراد مجاز به مصرف سموم:
به منظور اطمینان از کاربرد صحیح سموم و امکان فراهم آوردن بررسی اثربخش سموم و اطلاع زودهنگام از هر نوع تغییردر روند کیفیت آن، اکیپ های فنی آموزش دیده، مجاز به انجام این نوع فعالیت می باشند و از تحویل مستقیم سموم به دامدار باید اجتناب گردد.
-3 روش نظارت بر کیفیت عملکرد اکیپ ها و ارزیابی تاثیر سموم:
شیوه ارزیابی عملکرد گروه های مبارزه با انگل های خارجی اعم از بخش خصوصی و بخش دولتی و نیز بررسی کیفیت سموم مورد استفاده به شکل زیر، مورد پیگیری قرار گرفته و گزارش عملیات ارسال گردد:
۳‐ تعیین وضعیت آلودگی گوسفند وبز کشور به انگل خارجی ( کنه ها ) : ‐۱
کد های ) GIS در سطح کشور با استفاده از اطلاعات مکان های نگهداری و پرورش دام موجود در سیستم
اپیدمیولوژیک ) تعداد 220 محل بصورت تصادفی توسط دفتر بررسی و مبارزه مشخص و متعاقبا به استان ها اعلام می
گردد تا اکیپ ه ای بررسی شبکه های دامپزشکی در دهه دوم اردیبهشت ماه ، از گله های مذکور بازدید و آلودگی به انگل خارجی آنها را در فرم مربوطه درج و در پایان اردیبهشت داده ها ی مربوطه را به سازمان ارسال نمایند .
این مطالعه جهت بررسی و مراقبت از آلودگی مذکور انجام می گردد وبه م نظور مقایسه و مراقبت در زمان مشابه درسالهای بعد نیز انجام خواهد گردید.
۳‐ اطمینان از وجود کنه و یا انگل خارجی هدف بر روی بدن دام: ‐۲
به منظور اطمینان از ضرورت اقدام به مبارزه با انگل های خارجی، کلیه اکیپ ها موظفند قبل از شروع به عملیات، علاوه بر رعایت ر طوبت و درجه حرارت، با انتخاب تصادفی 10 راس دام در هر گله، نسبت به بازبینی بدن آنها و شمارش تعداد کنه های آن(کنه های موجود در داخل گوش، زیر کتف، کشاله های ران و زیر دم و دنبه گوسفند و بز و کنه های زیر دم، زیر کتف، کشاله های ران، پستان و ورید پستانی گاوهای م اده و همچنین اطراف قضیب گاوهای نر ) اقدام و در صورتیکه میانگین تعداد کنه ها ضربدر در صد آلودگی آنها مساوی و یا بزرگتر از 50 بود سمپاشی ضرورت خواهد داشت .
مثال : اگر تعداد کل کنه های 10 راس گوسفند وبز بازبینی شده 15 عدد بود ، میانگین آن 1,5 خواهد بود و چنانچه این 15کنه روی تعداد 6 راس از دامها مستقر بود در آلودگی 60 % می باشد لذا :
60 * 1,5 = 90
تبصره: در استانهای غیر مرطوب باید به گونه ای برنامه ریزی شود که عملیات مبارزه با انگل های خارجی در ایامی که
حد اکثر درجه حرارت شبانه روز بالاتر از 35 درجه سانتیگراد می رسد متوقف گردد.
۳‐ ارزیابی صحت اقدامات استفاده از سموم و بررسی کیفیت و تاثیر سموم: ‐۳
به منظور ارزیابی صحت اقدامات و بررسی کیفیت و تاثیر سموم مورد استفاده علاوه بر دیگر اقدامات و نظارت های
1 گله (یک گله گاو و یک گله گو سفند) و از هر گله تعداد 60 راس دام شماره گذاری - مورد نظر، در هر استان در تعداد 2 تقسیم بندی گردند و متعاقبا تعداد کنه های روی بدن آن Case و Control شده، این دامها به دو گروه 20 و 40 راسی ها در روزهای : صفر ( قبل از سمپاشی ) و 2 و 7 و 14 شمارش، ثبت و گزارش گردد و در گروه شاهد سم، مورد استفا ده
قرار نگیرد. بدیهی است در صورت افزایش سموم مورد مطالعه به ازای هر سم 40 راس دام اختصاص می یابد.
تبصره: با توجه به اهمیت این مطالعه و لزوم آموزش کادر درگیر به منظور اطمینان از درستی مطالعه، این اقدام دراستان های خراسان رضوی، کرمان، خوزستان، قزوین، آذربای جانغربی، فارس و گلستان الزامی است و بقیه استانها در صورت تمایل و اعلام کتبی و موافقت سازمان می توانند این مطالعه را انجام دهند.در انجام این مطالعه توجه به مسایل زیر الزامی می باشد:
جمعیت مورد مطالعه : گاو، گوساله، گوسفند وبز را برای مطالعه انتخاب نمایید و تعداد آن برای آزمایش هر سم
به نام خدا -سلام علیکم
بیماری های شتر
بررسی و مراقبت :
شامل مراقبت غیرفعال از پنج بیماری شاربن ، تب برفکی ، هاری ، آبله و پاستورلوز شتر میباشد که در جمعیت شتر استان به مورد اجراء گذارده شده و تمامی مقررات و دستورالعمل های متداول در سیستم مراقبت بیماری های دامی در مورد آن ها صادق است .
عملیات مراقبت مشاهده ای مستقیم و غیرمستق یم در 10 درصد واحدهای اپیدمیولوژیک انتخابی استان که دارای شتر
به نام خدا
بیماری های تک سم یها
نظر به اهمیت روز افزون جایگاه ورزشی اسب ، فراهم نمودن امکان شرکت اسب های داخلی در مسابقات خارج از کشور و همچنین مهیا نمودن امکان صادرات این دسته از تک سمیان به خارج ، ایجاد شبکه جامع مراقبت فعال و برنامه مبارزه با بیماری ها در سطح اسبداری های کشور برای بیماری های مهم که به آن ها بیماری های اخطار کردنی اطلاق می گردد ، امری مهم تلقی شده و به شرح زیر می باشند :
1. طاعون اسبی
2. کم خونی عفونی
3. دورین
4. مشمشه
5. آنفلوآنزای تک سمیان
( African Horse Sickness) ١ – طاعون اسبی
مقدمه :
این بیماری از جمله مهمترین بیماری های تک سمیان است که جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ، م حسوب می شود . عامل بیمار ی ویروسی از جنس اربی ویروس ، خانواده رئوویریده و ازویروس های ویسروتروپیک می باشد . میزان مرگ و میر بیمار ی در اسب ها 70 تا 95 درصد ، در قاطرها حدود 50 درصد و درالاغ ها به حدود 10 درصد می رسد . بیماری مستقیما واگیردار نیست و راه متدا ول انتقال از طریق گزش و خونخواری گونه های پشه ها ی کولیکوئیدس و ناقلین بیولوژیک می باشد . انتقال ه ای غیر متداول و اتفاقی از طریق کنه ها ی هیالوما و7 روز بوده ولی ممکن است تا 2 روز کاهش یابد . شکل تحت – ریپیسفالوس نیز وجود دارد . دوره کمون بیمار ی معمولا
1440 درجه سانتیگراد ) ، 1 تا 2 روز بیقراری و ناراحتی عمومی وشکل تحت حاد یا شکل قلبی با – 40/ بالینی با علائم تب ( 5علائم تب ( 41 تا 39 درجه سانتیگراد ) ، تورم سینوس های فوق چشمی ، پلک ها ، بافت های صورت ، گردن ، ناحیه سینه ،ناحیه قدامی قفسه صدری و شانه ها همراه بوده و مرگ طی 1 هفته صورت می پذیرد . فرم تنفسی حاد با علائم تب ( 41 تا40 درجه سانتیگراد ) ، نفس تنگی ، سرفه ها ی انقباضی ، منخرین باز توام با خروج ترشحات کف آلود غیر شفاف ، قرمزی ملتحمه ، مرگ در طی 1 هفته وفرم توام بیمار ی ( قلبی و تنفسی ) که بارها رخ داده است با علائم تنفسی غیر پیشرونده ،تورم ادماتوز و ترشحات بینی و با مرگ ناشی از نارسایی قلبی و معمولا طی یک هفته اتفاق می افتد .
تشخیص آزمایشگاهی :
(CFT , ELISA) و تشخیص سرمی ( PCR , Vrus neutralisation ، جداسازی و تشخیص ویروس ( الیزا
نمونه ها :
بمنظور جداسازی ویروس-1 نمونه ها ی خون در ونوجکت حاوی ماده ضد انعقاد (هپارین یا اکسالات پتاسیم ) تهیه و با رعایت دما ی 4 درجه سانتیگراد به آزمایشگاه ارسال شود. .
-2 تهیه نمونه هایی از شش ، طحال و عقده ها ی لنفاو ی از لاشه حیواناتی که تازه مرده اند انتقال آن ها در بافر گلیسرین 10 درصد با حفظ دمای 4 درجه سانتی گراد تا آزمایشگاه .
بمنظور تشخیص سرمی ترجیحا نمونه های سرمی باید در طی 21 روز اخذ و در دمای منهای 20 درجه سانتیگراد نگهداری گردند .
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت درمسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ایو عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان موجود ، اطمینان از نبود بیماری وایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری برقرار می گردد .
- مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت بروز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد
جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری با علائم مشکوک به بیماری طاعون اسبی همانند :
بروز علائم تنفسی توام باتب ( تنگی نفس ، تورم سینوس ها و یا حفرات فوق چشمی ، خروج ترشحات کف آلود غیر شفاف ازمنخرین توام با مرگ و میر ) در تعدادی از تک سمیان که با گذشت یک تا دو هفته به تعداد بیشتری از تک سمیان منتقل میشود .
کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ، توسط مسئول بررسی بیماری های دامی ادارات کل دام پزشکی استان ها پس ازبه دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد GIS ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق سیستم شد .
ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرانی که درآخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان های سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربطسازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواسطه مشکلات تنفسی ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله موردتعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان با شروع فعالیت حشرات ناقل به دفتر بررسی ، GIS بیماری ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق سیستم مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاهه ای سوار کاری ، پانسیون ها ،مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجموع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب تعداد 700 نمونه Canon & Roe اطمینان 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری سرم خون از اسبان واحدهای اعلام شده اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این دسته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ،مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها توسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از تک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفر ادی ) کامل و همراه با نمونه هابه واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سایت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکز ویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص ودر تشخیص بیماری O.I.E کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش الایزا به عنوان یکی از روش های معرفی شده و مورد تایید و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و مابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکز تشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد .
پیشگیری و کنترل :
با توجه به عدم وجود درمان قطعی بیماری و با توجه به ماهیت بیماری در صورت برخورد و تشخیص بیماری ، اقدامات پیشگیرانه بهداشتی به شرح ذیل می باشند :
• اعلام شرایط قرنطینه ای که با توجه به ماهیت بیماری و راه انتقال عامل از طریق گزش حشرات بسته به شرایط آب و هوائی و محیط ، دامنه وسعت قرنطینه متفاوت خواهد بود .
• تشخیص و تمایز ویروس ( نوع و گروه ) .• کشتار تک سمی های آلوده و بیمار و امحاء بهداشتی لاشه های آن ها .
• کنترل ناقلین ( استفاده از حشره کش ها ، دفع کننده ها ، پرده و توری ) .
• واکسیناسیون اسب های غیر آلوده با :
1. واکسن های پلی والان
2. واکسن های منو والان زنده ( به هنگام تعیین نوع ویروس استفاده از این نوع واکسن بهتر می باشد )
. ( 3. واکسن منو والان کشته ( فقط برای سرو تایپ 4
( Equine Infectious Anemia ) ۲ ‐ کم خونی عفونی اسب
مقدمه :
از خانواده ( lentivirus ) این بیماری نیز از جمله بیماری های مهم ویروسی تک سمیان است که عامل آن لنتی ویروس
رتروویریده می باشد و جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر ، جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ، محسوب میگردد . بیماری با تب های راجعه ، ترومبوسیتوپنی ، کم خونی ، کاهش سریع وزن بدن و ادم نواحی و بخش های تحتانی بدن که در صورت نگهدار ی و پرستار ی به بیمار ی تحت بالینی تبدیل شده و این در صورتی است که حملات حاد بالینی بیمار ی به مرگ منجر نشود . دوره کمون بیمار ی 1 تا 4 هفته است . در موارد حاد بیمار ی ، عقده ها ی لنفاو ی ، طحال ، و کبد پرخون و بزرگ می شوند . بزرگی طحال متورم ممکن است در معاینات از طریق رکتو م لمس گردد ( مطالعات بافتی ارگان های ذکرشده نشاندهنده نفوذ لنفوسیت های نابالغ و پلاسماسل ها به درون آن ها است . سلولهای کوپفر کبد غالبا شامل خون این اسب ، ( EIA ) هموسیدرین یا گلبول های قرمز می باشند ) . در صورت آلودگی اسب به ویروس کم خونی عفونی تا پایان عمر آلوده باقی خواهد ماند . این بدان معناست که اسب بصورت ناقل ویرمیک باقی مانده و می تواند آلودگی را به سایر اسب ها انتقال دهد . انتقال آلودگی ممکن است با انتقال خون از یک اسب آلوده انجام پذیرد . در طبیعت انتشار ویروس مشابه و همسو با فعالیت تغذیهای حشرات خونخوار ی است که از خون اسب واجد علائم بالینی بیمار ی تغذیه نموده و سپس از اسب های حساس به بیمار ی خون خوار ی نماید و یا استفاده از سر سوزن های آلوده مشترک جهت انجام تزریقات صورت می پذیرد.
انتقال عفونت از طریق رحمی نیز رخ می دهد . اسب های واجد علائم بالین ی دار ای تیتر ها ی ویروسی بالاتر ی بوده و خطرانتقال بیمار ی از اینگونه اسب ها به مراتب بیش از اسب هائی است که علائم بالینی خفیف داشته و واجد تیتر ویروسی کمتر ی هستند .
تشخیص :
اساس تشخیص بیمار ی بر پایه علائم بالینی ، ضایعات آسیب شناسی و سرولوژ ی استوار است . اسب های با سن بیش از شش ماه که از نظر سرمی مثبت می باشند بعنوان ناقل شناخته می شوند چرا که تا قبل از شش ماهگی ، واکنش های سرمی ممکن است ناشی ازوجود آنتی باد ی ه ای مادر ی باشد . علاوه بر جداساز ی ویروس و تشخیص عامل ، روش های تشخیصی نیز در تجارت های جهانی معرفی شده است . ( AGID ) Agar gel immunodiffusion دیگر از جمله روش
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری همانند طاعون اسبی ، در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت در مسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ای و عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان موجود ، اطمینان از نبود بیماری و ایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری به شرح ذیل از سال جاری برقرار می گردد :
1 – مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت برو ز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری و یا سایر فعالیت های منجر به تزریقات با استفاده از سر سوزن ها و یا ادوات تزریقی مشترک ، با علائم مشکوک به بیماری کم خونی عفونی همانند : کاهش سریع وزن بدن ، خونریزی های پتشی بر روی لایه و ادم نواحی و بخش های تحتانی بدن ، تب های راجعه ، مرگ ناگهانی ( ناشی از ( Mucous membranes ) مخاطی
حملات حاد بیماری ) . بزرگ و پرخون شدن عقده ها ی لنفاو ی ، طحال ، و کبد ، کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ،توسط مسئول بررسی بیماری های دامی ادارات کل دامپزشکی استان ها پس از ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد . GIS سیستم ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری ( همانند طاعون اسبی ) با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرا نی که در آخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان های سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربط سازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواس طه مشکلات خونی ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله مورد تعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان با شروع GIS فعالیت حشرات ناقل بیماری ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق سیستم به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاههای سوار کاری ، پانسیون ها ، مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجموع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب اطمینان تعداد 700 نمونه سرم خون Canon & Roe 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری از اسبان اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این د سته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ، مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها توسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از تک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفرادی ) کامل و همراه با نمونه ها به واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سا یت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماریهای دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکز ویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص و در تشخیص OIE به عنوان روش های معرفی شده و مورد تایید AGID کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش الایزا و یا بیماری و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و م ابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکزتشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد . شایان ذکر است نمونه برداری ذکر شده در واقع همان نمونه های اخذ شده در مورد بیماری طاعون اسبی است که علاوه بر کم خونی عفونی برای مراقبت و پایش سرمی سایر بیماری های مد نظر نیز مورد استفاده قرار می گیرند .
پیشگیری و کنترل :
با توجه به عدم وجود درمان قطعی بیماری و با توجه به ماهیت بیماری در صورت برخورد و تشخیص بیماری ، اقدامات پیشگیرانه بهداشتی به شرح ذیل می باشند :
• اعلام شرایط قرنطینه ای که با توجه به ماهیت بیماری و راه انتقال عامل از طریق گزش حشرات بسته به شرایط آب و هوائی و محیط ، دامنه وسعت قرنطینه متفاوت خواهد بود .
• خود داری در استفاده از ادوات و تجهیزات مشترک بمنظور انجام هرگونه تزریق و تجویز مواد بیولوژیک و یا دارو .
• تشخیص و تمایز ویروس .
• تشخیص اسب های واجد تیتر سرمی .
• کشتار اسب های آلوده و بیمار و امحاء لاشه های آن ها.
• کنترل ناقلین ( استفاده از حشره کش ها ، دفع کننده ها ، پرده و توری ) .
٣ ‐ دورین
مقدمه :
( Trypanosoma Equipedrum) یک بیماری انگلی تک یاخته ای است که عامل آن انگل تریپانوزوما اکوئی پدروم بوده که بر خلاف سایر تری پانوزوم ها ، یک انگل بافتی است و به ندرت در خون قابل یافتن است . این بیماری نیز از جمله بیماری های مهم تک سمیان است که جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر ، جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ،
محسوب می گردد . آلودگ ی به هنگام جفتگیر ی و بیشتر از نریان ها به مادیان ها انتقال می یابد لیکن امکان انتقال از مادیان و ترشحات موکوسی و غلاف آلت تناسلی نریان ( Seminal fluid ) به نریان نیز وجود دارد . انگل در ترشحات جنسی آلوده و در ترشحات موکوسی واژن مادیان های آلوده یافت می شود . در مراحل ابتدائی آلودگی ، انگل را می توان در سطوح موکوسی و یا در بین سلول های اپیتلیال بصورت آزاد مشاهده نمود . سپس ممکن است انگل به داخل خون نفوذ کرده و به سایر مناطق بدن انتقال یابد . دوره کمون ، مدت و شدت بیماری در مناطق مختلف ، متفاوت است . اگرچه دوره کمون بیماری بین 1 تا 4 هفته در نظر گرفته می شود لیکن در بعضی از حیوانات این دوره تا 3 ماه نیز به درازا کشیده شده است . اگر چه دورین با میزان 50 درصد مرگ و میر بویژه در نریان ها بیمار ی کشنده ا ی محسوب م ی شود لیکن در موارد انفراد ی بهبود ی خود به خود ی نیز ممکن است رخ بدهد . موارد تحت بالینی بیماری نیز تشخیص داده شده است . الاغ و قاطر به نسبت اسب ازمقاومت بیشتر ی برخوردارند .. انتقال آلودگی از مادیان ها به کره ها از طریق مخاطاتی نظیر ملتحمه ممکن است رخ بدهد .
نشان داده شده که شیر مادیان ها نیز می تواند آلوده باشد . علائمی که بیشتر اوقات توجه را به خود جلب می نمایند عبارتنداز : تب ، آماس و ادم موضعی دستگاه تناسلی و غدد پستانی ، ادم بیش از حد پوستی ( انفجار ی ) ، برجستگی مفاصل ، ژولیدگی ، فلجی صورت ، ضایعات چشم ی ، کم خونی و لاغر ی مفرط . یک علامت شاخص بیمار ی پلاک های ادماتوزی پوست است که ضایعاتی بر جسته به قطر 5 تا 8 سانتی متر و یک سانتی متر ضخامت را شامل می شود . پلاک ها بیشتر در بالای دنده ها ظاهر می شوند اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن نیز پدیدار شوند و بین 3 تا 7 روز باقی مانده و علائم دائمی محسوب نمی گردند .
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت در مسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ای و عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان م وجود ، اطمینان از نبود بیماری و ایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری به شرح ذیل از سال جاری برقرار می گردد :
1 - مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت بروز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری با علائم مشکوک به بیماری دورین همانند تب ، آماس و ادم موضعی دستگاه تناسلی وغدد پستانی ، ادم بیش از حد پوستی ( انفجاری ) ، برجستگی مفاصل ، ژولیدگی ، فلجی صورت ، ضایعات چشمی ، کم خونی ولاغری مفرط و وجود پلاک های ادماتوز ی پوست است که ضایعاتی بر جسته به قطر 5 تا 8 سانتی متر و یک سانتی متر ضخامت را شامل می شود . پلاک ها بیشتر در بالا ی دنده ها ظاهر می شوند اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن نیز پدیدارشوند و بین 3 تا 7 روز باقی مانده و علائم دائمی محسوب نمی گردند . مخاط واژن افزایش یافته و بصورت ضخیم و لایه لایه مشاهده می شود . ادم غدد پستانی و بافت های مجاور از یافته ها ی متداول می باشد . فقدان پیگمان ها در نواحی تناسلی و پرینه و پستان ها ممکن است رخ دهد . کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ، توسط مسئول بررسی بیماری ه ای دامی
به دفتر بررسی ، مبارزه و GIS ادارات کل دامپزشکی استان ها پس از ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق سیستم مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرانی که در آخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان ه ای سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربط سازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواسطه ض عف ناشی از بیماری ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله مورد تعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان و یا مدتی بعد از جفت گیری و بویژه متعاقب ورود نرهای جدید به گله ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد . GIS سیستم 2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاههای سوار کاری ، پانسیون ها ، مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجم وع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب اطمینان تعداد 700 نمونه سرم Canon & Roe 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری خون از اسبان واحدهای اعلام شده اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این دسته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ،
مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها ت وسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از ت ک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفرادی ) کامل و همراه با نمونه ها به واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که
بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سایت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکزویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص و در تشخیص بیماری OIE به عنوان یکی از روش های معرفی شده و مورد تایید CFT کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و مابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکز تشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد . شایان ذکر است نمونه برداری ذکر شده د ر واقع همان نمونه های اخذ شده در مورد بیماری طاعون اسبی است که علاوه بر کم خونی عفونی برای مراقبت و پایش سرمی سایر بیماری های مد نظر نیز مورد استفاده قرار می گیرند .
پیشگیری و کنترل :
. ( CFT • تشخیص اسب های واجد تیتر سرمی ( با روش
• اگرچه درمان با داروهای مختلف بعضا مثمر ثمر بوده لیکن در برنامه های ریشه کنی ، کشتار اسب های آلوده و بیمار و امحاء لاشه های آن ها توصیه می گردد .
با فاصله حداقل یک ماه برای اثبات عدم وجود بیماری کفایت می نماید . CFT • اخذ دو نتیجه منفی در آزمون• پیشگیری از جفتگیری و کشش مادیان ها با نریان هایی که از نظر بهداشتی وضعیت نامشخص دارند .
• نظارت بر وضعیت بهداشتی سیلمی های موجود در مراکز نگهداری و پرورش اسب .
۴ – مشمشه
نظر به اهمیت بیماری از نظر زئونوز بودن و سابقه طولانی حض ور و شناسائی بیماری در کشور، برنامه های بررسی و مراقبت فعال و مبارزه با این بیماری در مبحث بیماری های مشترک ارائه گردیده است .
٥‐ آنفلوانزای تک سمی ها
مقدمه :
متعلق به خانواده ارتو میکسوویریده می باشد . این بیماری حاد و واگیر دار A آنفلوآنزای اسبی بیماری ویروسی از جنس سابقا" به نام آنفلونزای 2) باعث ) H3N سابقا" به ن ام آنفلوآنز ای 1) و 8 ) H7N سیستم تنفسی است که با دو تحت سویه 7 بیماری می گرد د . اگر چه ممکن است بیماری در جمعیت های حساس منجر به بروز علائم بالینی در 98 درصد جمعیت اسب
ها شود لیکن در جمعیت اسب های واجد تیتر های متفاوت نسبت به ویروس بیماری، میزان واگیری کمتر بو ده و حدود ا" بین 16 درصد می باشد . میزان مرگ و میر بسیار کم و در حد کمتر از 1 درصد بوده که اغلب توأم با سایر عفونت های تنفسی -18 ثانویه باکتریائی می باشد .
بررسی و مراقبت :
اگرچه بیماری در گله های واکسینه و یا با سابقه برخورد قبلی با ویروس ممکن است به شک ل بالینی بروز نداشته و یا بیماری خفیفی ایجاد نماید { که تشخیص بالینی بیماری در این گله ها ممکن است با سایر عفونت های قسمت های فوقانی دستگاه رینیت ویروس اسبی و آرتریت ویروس ی اسبی ) قابل تفریق نباشد } لیکن در گله های حساس ، بیماری ، EHV- تنفس ( 4
21 روز از مورد - پس از یک ه فته از مشاهده اولین مورد بیماری ، به صورت افزایش ناگهانی رخ خواهد داد و با گذشت 28 اول ، بیماری فروکش خواهد کرد ( مورد جدید بیماری مشاهده نخواهد شد ) . پس از دوره کمون 1 تا 3 روزه بیماری با علائم بالینی تب ( 38,5 تا 41 درجه سانتیگراد ) شروع می شود . اسب ها ممکن است حالات مختلف همانند افسردگی ، عدم میل به غذا ، پس زدن آن و بی تمایلی به حرکت را نشان دهند . از جمله علائم که غالبا حضور دارد سرفه بوده ( پس از افزایش دمای بدن اسب ) که در ابتدا خشک و خشن و متعاقبا به حالت پختگی ( خلط دار ) تغیر یافته و طی 1 تا 3 هفته بعدی باقی خواهد ماند . با تحریک جزئی بخش فوقانی نای ، سرفه ذکر شده در حیوان ایجاد شده و قابل ملاحظه خواهد بود . در مرحله ابتدائی بیماری ترشحات بینی از علائم غالب بیماری نبوده و در صورت وجود به شکل آبکی مشاهده می گردد . اگرچه تورم عقده های لنفاوی تحت فکی در بیماری بارز نیست ولی ملامسه این ناحیه در مرحله ابتدائی بیماری دردناک خواهد بود . اسب های مبتلای نگهداری شده در شرایط دور از استرس های محیطی و سایر اسب ها ، طی یک تا دو هفته بطور کامل بهبود خواهند یافت ، اگر چه سرفه را تا هفته های بعد ی خواهند داشت . با توجه به توضیحات ارائه شده و با در نظر گرفتن اینکه درهر رخداد
بیماری ، بسته به شرایط محیطی و سویه بیماریزا و سایر عوامل دست اندر کار ، ممکن است علائم و نشان ه های بالینی متفاوتی را بروز دهد .
اقدامات ضروری در صورت دریافت گزارشی دال بر مشاهده علائم بالینی مشکوک به آنفلوآنزای اسبی :
-1 مراتب در اسرع وقت به دفتر بررسی مبارزه و مراقبت بیماری های دامی منعکس گردد .
-2 از هرگونه نقل و انتقال تک سمیان و ادوات مربوطه تا زمان اطمینان یافتن از عدم ابتلاء حیوانات به بیماری آنفلوآنزا موکدا پیشگیری به عمل آید .
-3 کلیه عملیات مالئیناسیون و واکسیناسیون تک سمیان تا حصول اطمینان از عدم ابتلاء حیوانات به بیماری آنفلوآنزا متوقف گردد .
-4 در صورت ناگزیر بودن به سرکشی به مجتمع های اسبداری جهت بیمار یابی ، از لباس های یکبار مصرف ( پوشش کامل )استفاده شده و پس از خروج از اسب داری لباس مذکور در محل سوزانده شود . به هنگام ورود و خروج کف کفش ها ضدعفونی گردد .
-5 اسب های واجد علائم مشکوک به بیماری را در محلی نسبتا آرام و با فاصله حداقل 35 تا 40 متری سایر اسب ها نگهداری نمائید . تمامی وسایل مورد استفاده این دسته از اسب ها ، مخصوص و انفرادی بوده و از استفاده از آن ها برای سایر تک سمیان ، می بایست خود داری گردد .
-6 از آن جا که بیماری درمان ویژه ای ندارد ، استفاده از درمان های علامتی توصیه می گردد .
به منظور بررسی، پیشگیری و کنترل بیماری اقدامات زیر باید اعمال گردد :
-1 نمونه برداری تصادفی جهت انجام آزمایشات سرولوژیکی و مراقبت فعال بیماری .
-2 برقراری سیستم اطلاع رسانی و قرنطینه نمودن واحدهای آلوده در صورت مشاهده موارد مشکوک به بیماری .
-3 انجام اقدامات قرنطینه ای همراه با ثبت مشخصات تک سمی ها بخصوص مراکز پرورش و نگهداری اسب و باشگاههای سوارکاری .
-4 بسته به ماهیت بیماری و درصورت امکان تهیه واکسن ، برنامه مایه کوبی در واحدهای حساس توسعه یافته و به اجراگذارده خواهد شد .
-5 مراقبت سرمی در جهت کشف و تعیین میزان شیوع سرمی بعضی از بیماری های تک سمی ها از اهمیت زیادی برخوردار است. در مراقبت فعال مراقبت سرمی از سطح کشور تعدادی نمونه سرمی بطور اتفاقی تهیه و از نظر بیماری های طاعون اسبی، کم خونی عفونی ، آرتریت ویروسی و دورین مورد آزمایش قرار می گیرند . این مراقبت بطور همزمان سالی یکبار با نمونه برداری از جمعیت اسب کشور انجام خواهد گرفت .
-6 کزاز
مقدمه :
این بیماری اگرچه جزء بیماری های اخطار کردنی تک سمیان جهت ارائه گزارش به مراجع جهانی نیست لیکن به واسطه اهمیت بیماری در این مبحث آورده شده است . کزاز بیماری عفونی بسیار کشنده برای تمام گونه های حیوانات اهلی است که بوسیله زهرابه کلس تریدیوم تتانی ایجاد می شود . علائم بالینی این بیماری مشتمل بر افزایش حساسیت ، انقباضات عضلات ،تشنج ، قطع حرکات تنفسی و ... می باشد .
بررسی و مراقبت :
گزارش وضعیت بیماری و ثبت اطلاعات موردنظر در فرم مربوطه به منظور شناسایی مناطق آلوده و اعمال موازین ب هداشتی در ابزارها و لوازمی که بویژه در قطع دم ، اخته و یا اقدامات جراحی مشابه مورد استفاده واقع می شوند .
- نمونه برداری تصادفی جهت انجام آزمایشات سرولوژیکی و مراقبت فعال بیماری .
- برقراری سیستم اطلاع رسانی و قرنطینه نمودن واحدهای آلوده در صورت مشاهده موارد مشکوک به بیماری .
پیشگیری و کنترل :
- انجام اقدامات قرنطینه ای همراه با ثبت مشخصات تک سمی ها بخصوص مراکز پرورش و نگهداری اسب و باشگاههای سوارکاری .
- واکسیناسیون تک سمی ها بویژه در مراکز متراکم