برنامه ملی سیستم مراقبت ، بررسی وارزیابی خطر
(TSE IN ANIMAL ) آنسفالوپاتی های اسفنجی شکل قابل انتقال حیوانی
مقدمه :
اپیدمی بیماری جنون گاوی در اروپا و انتقال ب یماری به انسان منجر به تدوین قوانین ، مقررات و دستورالعمل های ویژه ای
توسط مراجع ذیصلاح بین المللی گردید که کشورها را موظف به بررسی جامع منشاء آن به منظورتعیین وضعیت بیماری نموده
است . برقراری سیستم مراقبت بیماری در اولویت اقدامات دامپزشکی دولت ها قرار گر فته و سازمان خواربار و کشاورزی ملل
گزارش بیماری را اجباری و دولت ها را موظف به اجرای برنامه های (OIE) و سازمان جهانی بهداشت دام ( FAO) متحد
مراقبت در زمینه بیماری های آنسفالوپاتی اسفنجی شکل قابل انتقال حیوانی نموده اند . یادآوری می گردد که بیماری هایی که
تحت عنوان آنسفالوپاتی اسفنجی شکل شناخته می شوند بیماری های جدیدی نیستند ، از جمله آن ها بیماری اسکریپی
گوسفند است که 270 سال قبل در بریتانیا شناخته شده و گسترش آن در اروپا و امریکا قطعی و کشورهای نیوزیلند و استرالیا
عاری از این بیماری می باشند . در انسان نیز بیماری کورو و کروتزفیلد - جاکوب از مدت های قبل شناخته شده اند ، هر چند
می توان گفت که آنسفالوپاتی اسفنجی شکل در گاو و شکل جدید کروتزفیلد -جاکوب بیماری های جدیدی محسوب می
گردند .
تاریخچه :
این بیماری برای اولین بار در سال 1986 در کشور بریتانیا مشاهد ه و توسط عوامل عفونی پروتئینی به نام پریون ایجاد می
گردد . تجمع پریون های بیماری زا در سلول های مغزی باعث ایجاد ضایعه در این بافت گردیده و در برش هایی
هیستوپاتولوژیک ، مغز شکل اسفنجی بخود می گیرد ، از این رو به آنسفالوپاتی اسفنجی شکل مشهور گردیده است . علائم
بیماری در دام مبتلا معمولا با تغییر رفتار همراه بوده و حیوان علائم جنون را نشان می دهد .
در سال 1996 شواهدی دال بر انتقال بیماری ازگاو به انسان بدست آمد که متعاقباً تائید شد . از آنجا که استفاده از بافت های
مخاطره آمیز دام بیمار می تواند بیماری را م نتقل نماید ، اهمیت فوق العاده ای از نظر بهداشت عمومی پیدا نمود و همچنین از
نظرتجارت دام و تولیدات دامی محدودیت هائی را ایجاد نموده است . در ابتدا تصور می گردید که عامل جنون گاوی در
انسان باعث بیماری کروتزفیلد - جاکوب می گردد ولی مطالعات بعدی نشان داد که ا نتقال جنون گاوی به انسان منجر به
بیماری جدیدی گردیده است که واریانت جدید کروتزفیلد - جاکوب نامیده می شود.
از سال 1374 سازمان همزمان با بسیاری از کشورها با هدف شناخت سریع موارد محتمل و تائید عاری بودن کشوراز بیماری ،
اقدامات ضروری را در دستورکارخود قرار دا د . در این راستا با برقراری سیستم مراقبت بیماری های جنون گاوی و اسکریپی و
همچنین همکاری در اجرای طرح تحقیقاتی بررسی انسفالوپاتی های نشخوارکنندگان و ارسال نمونه هائی به بخش آسیب
شناسی موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی اقداماتی انجام و نتایج آن همراه با تف سیر داده ها به مراجع بین المللی
ارسال گردید.
با توجه به اهمیت بیماری و نقش مهم و حیاتی آن در بهداشت عمومی و تجارت جهانی ، در حال حاضر تجارت گوشت و
توسط مراجع بین المللی با محدودیت های جدی مواجهه (Undetermined) تولیدات دامی از کشورهای نامشخص
گردیده است . این مراجع ، کشورها را از نظر انجام اقدامات مراقبتی و مبارزه ای ، طبقه بندی می نمایند که درصورت وجود
احتمال آلودگی ، کشورها را با دشواری های زیادی در زمینه تجارت روبرو خواهد نمود . در این ارتباط لازم است که مدارک و
مستندات ضروری جهت تعیین جایگاه کشور ارائ ه گردد . بدیهی است درصورت عدم ارائه این مستندات ، از نظر مراجع بین
المللی وضعیت کشور نامشخص تلقی می گردد .
جهت ارزیابی خطر جنون گاوی بر پایه توصیه های سازمان ( EUROPEAN COMISSION) کمسیون اروپا
(GEOGRAPHICAL BSE RISK جهانی بهداشت دام روشی کیفی به نام ارزیابی خطر جغرافیائی جن ون گاوی
87/41/01
١٤١
شاخصی است که سطح GBR را در سال 2000 تدوین و مطرح نمود . در واقع (GBR) یا ASSEESSMENT )
این بیماری را در کشور های مختلف مشخص و مقایسه می نماید .
در این روش بر اساس یک سری معیارهای قابل مشاهده کشورها را به 4 دسته بر مبنای ا حتمال حضور یک یا بیشتر دام
آلوده در جمعیت دامی کشور تقسیم بندی می نمود :
احتمال حضور بیماری بسیار غیر محتمل است . : ( GBR1) -1
احتمال حضور بیماری غیر محتمل اما قطعی نیست . : ( GBR2) -2
1 مورد در یک میلیون جمعیت گاو بالغ - احتمال حضور بیماری تایید نشده و یا اگر تایید شده در سطح 100 :( GBR3) -3
در سال بوده است .
احتمال حضور بیماری در سطح بالائی بیش از 100 مورد در یک میلیون جمعیت گاو بالغ در سال بوده است . : ( GBR4) -4
این تقسیم بندی تاسال 2005 ادامه داشت .
از سال 2005 به بعد تحلیل خطر سه گانه توسط سازمان جهانی بهداشت دام اعلام گردید . در این روش کشورها با اجرای
سیستم مراقبت و با توجه به یک سری معیارها {دام و یا پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان وارداتی داشته است
یا خیر ؟ (کلیه معیارها در ارزیابی خطر احتمالی منتشره و در ارزیابی احتمال در معرض ق رار گرفتن در مبحث ارزیابی خطر
آورده شده است .) } از نظر خطر بیماری به سه دسته تقسیم بندی می شوند :
: ( NEGLIGIBLE BSE RISK ) -1 قابل اغماض
- فاکتور های خطر درگذشته و حال بررسی گردیده است .
- دام وارداتی بیمار مشاهده نگردیده و اگر یک مورد مشاهده گردیده کاملا از بین برده شده و یا اگر یک مورد دام داخلی آلوده
شده باشد در پیش از ممنوعیت استفاده از پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان به دنیا آمده ا ست . در واقع کلیه
معیارها در ارزیابی خطر احتمالی منتشره و ارزیابی احتمال در معرض قرار گرفتن در مبحث ارزیابی خطر بررسی و شفاف
گردیده و معیارهای ارزیابی خطر برای 7 سال رعایت گردیده است.
مواردگروه قابل اغماض پیگیری گردیده و مصداق دارد لکن : (CONTROLLED BSE RISK ) -2 کنترل شده
مدت زمان 7 سال کنترل به اتمام نرسیده و مستند نگردیده است .
در صورتی که کشوری نتواند در یکی از دو دسته بندی قابل : ( UNDETERMINED BSE RISK ) -3 نامشخص
اغماض یا کنترل شده قرار گیرد در این دسته بندی قرار می گیرد .
کشورهای استرالیا ، آرژانتین ، نیوزلند ، سنگاپور ، نروژ ، پاراگوئه ، اوروگوئه ، سوئد ، فنلاند و ایسلند در گروه قابل اغماض و
کشورهای برزیل ، شیلی ، چین تایپه ، امریکا ، سوئد ، بریتانیا ، هلند ، لهستان ، پرتقال ، اسپانیا ، مالت ، لوکزامبورک ، لیتوانی
، لیختن اشتاین ، ایتالیا ، ایرلند ، مجارستان ، یونان ، آلمان ، بلژیک ، اطریش ، برزیل ، کانادا ، شیلی ، چین تایپه ، جمهوری
چک، دا نمارک ، فرانسه ، استونی ، اسلوونی ، مکزیک ، قبرس ، جمهوری اسلوواک ، سوئیس و لاتویا تا تاریخ 27 مه 2008
از سوی سازمان جهانی بهداشت دام در گروه کشورهای کنترل شده قرار گرفته اند . تعدادی از کشورها نیزتحت بررسی جهت
تعیین جایگاه بوده و تعدادی نیز هنوزاقدامی انجام نداده اند .
-1 تعاریف :
اصطلاحاتی که در این برنامه به کار می رود دارای معانی زیر است :
الف - سازمان : سازمان دامپزشکی کشور .
ب - مبارزه : اقدامات همه جانبه برای مقابله با بیماری .
ج - دامداری : به محل پرورش یا نگهداری گاو ، گوسفند و بز به منظور ان واع بهره برداری ، اصلاح نژاد ، قرنطینه یا خرید و
فروش ، دامداری گفته می شود .
د- دام : حیوانات اهلی ، طیور ، آبزیان ، زنبور عسل ، کرم ابریشم ، حیوانات آزمایشگاهی و پوستی و حیوانات باغ وحش وحیات
وحش .
87/41/01
١٤٢
ه- گاو : گاو و گاومیش بطور اعم در سنین مختلف .
و- واحد ا پیدمیولوژیک : مجموعه ای از دام ها که دریک موقعیت جغرافیائی تعریف شده مانند روستا ، مرتع و دامداری قرار
دارند، به طوری که بین آن ها تماس مستقیم بر قرار و امکان انتقال بیماری بین آن ها به سهولت میسر باشد .
ز- مراقبت : عبارتست از جمع آوری مستمر و منظم داده ها ، پردازش و تجزیه وتحلیل آن ها ، بمنظور ایجاد اطلاعات در
راستای بهبود تصمیم گیری در مبارزه با بیماری .
ح - تست های پایه : آزمایش هایی است با حساسیت بالای 90 درصد بمنظور سنجش وضیعت سلامت دام و تائید موارد
مشکوک مانند الایزا ، وسترن بلات ، هیستوپاتولوژی و سایر آزمایش هایی که حسب پیشرفت علوم ابداع خواهند گردید .
ط - آزمایش های تکمیلی : آزمایش هایی است با ویژگی بالای 90 درصد برای تائید موارد قطعی مانند ایمنوهیستوشیمی ،
وسترن بلات و سایر آزمایش هایی که حسب پیشرفت علوم ابداع خواهدگردید .
ی- مورد محتمل : دامی که د ارای نشانه های درمانگاهی عصبی مرتبط با آنسفالوپاتی ها مانند تغییر رفتار ، عدم تعادل ، زمین
گیری و یا دامی که در یکی از آزمایش ها شامل ملامسه با اشیاء نوک تیز، تماس ناگهانی ، صدای ناگهانی و یا نور ناگهانی ،
مثبت (دارای واکنش شدید ) شده باشد .
ک- مورد مشکوک : مورد محتملی که در یکی از تست های پایه مثبت شود و یا مورد آزمایش قرار نگیرد .
ل- مورد قطعی : مورد مشکوکی که با توجه به یافته های اپیدمیولوژیکی ، درمانگاهی و آزمایشگاهی ( آزمایش های
تکمیلی ) توسط سازمان ، مثبت تشخیص داده شود .
م - کارخانه خوراک دام : به واحد هایی اطلاق می شود که بر اساس روش های نوین علم تغذیه و رعایت اصول بهداشتی
نسبت به تهیه خوراک آماده مورد نیاز دام با استفاده از مواد اولیه مجاز قابل مصرف اقدام می کنند .
ن- کارگاه تبدیل ضایعات : واحدی که لاشه یا ضایعات دام و طیور را پس از پخت در دما ، فشار و زمان مشخص ، چربی
گیری ، خشک نموده و به صورت پودر برای استفاده در خوراک دام ، بسته بندی و عرضه می نماید .
س - زیان واقعی : بهای دام معدوم شده به نرخ کارشناسی روز .
غ - آنسفالوپاتی ها : آنسفالوپاتی های اسفنجی شکل قابل انتقال حیوانی .
ف - جنون گاوی : بیماری آنسفالوپاتی اسفنجی شکل گاوی .
ص- پودر گوشت و استخوان : پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان .
ف - مواد مخاطره آمیز ویژه : بافت هایی از سیستم عصبی مرکزی و رتیکولوآندوتلیال و سایر بافت های مخاطره آمیزکه
بیشترین عامل آنسفالوپاتی ها در آن ها وجود دارد مانند مغز ، نخاع شوکی ، جمجمه ، ستون فقرات ، چشم ، لوزه ، تیموس ،
طحال ، روده ، عقده های عصبی ریشه پشتی فقرات و عقده های سه شاخه ای جمجمه .
ر- سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری : سامانه مستقر در سازمان می باشد که بستری برای گردآوری ، نگهداری ، پای ش ،
پردازش ، تجزیه و تحلیل و مدیریت داده های جغرافیائی بیماری بوده و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی ارگانیک
در ظروف زمان و مکان ، رخدادها ، حدت و شدت بیماری در گونه های دامی و روند فعالیت جرم بیماری زا بیان می نماید ،
طراحی شده است .
-2 نگاهی کوتاه به بیماری های آنسفالوپاتی اسفنجی شکل قابل انتقال :
بیماری های پیشرونده ، دژنراتیو و کشنده سیستم عصبی مرکزی بوده که موجب تخریب مغز می گردند . مغز مبتلایان حالت
اسفنجی شکل گرفته که درآزمایشات میکروسکوپی در سلول های مغزی واکوئل ها قابل مشاهده می باشند . دوره کمون آن
ها از چند ماه تا چند سال متغیر است . پاتوژنز این بیماری ها به این شکل است که پروتئین طبیعی موجود در سیستم اعصاب
در می آید . پریون های غیر نرمال عوامل بسیار ( PrPsc ) تغییر شکل داده و به شکل غیرنرمال و بیماری زا (PrP) مرکزی
ضدعفونی کننده های شیمیائی ، انجماد ، خشکی ، حرارت متداول پاستوریزاسیون و ، K مقاومی در مقابل پروتئاز
استرلیزاسیون می باشند. این گونه بیماری ها در حیوانات و انسان مشاهده و شامل بیماری های ذیل می باشند :
87/41/01
١٤٣
2-1 ) آنسفالوپاتی های حیوانی :
Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE) 2-1-1 ) جنون گاوی
بیماری پیشرونده ، دژنراتیو و کشنده سیستم عصبی مرکزی مربوط به گاو بوده که موجب تخریب مغزگردیده و علائم بیماری
معمولا با تغییر رفتار گاو همراه بوده و حیوان علائم جنون را نشان می دهد . فرضیه ایجاد بیماری جنون گاوی بدلیل تغذیه
گاو از پودر گوشت و استخوان گوسفندان مبتلا به اسکریپی در ابتدا مطرح و سپس فرضیه های متعدد دیگری همچون استفاده
وسیع سموم کلره و فسفره پس از جنگ دوم جهانی و مخصوصا پس از دهه 1960 و یا مبحث خطای طبیعی در رونویسی
زنجیره پروتئینی نیز مطرح گردیده است .
4 ) ، اختلالات حرکتی ، - مهمترین نشانه های بیماری جنون گاوی ، دوره کمون طولانی و معمولاً 2 تا 8 سال ( میانگین 5
تغییر در رفتار و ایجاد حالات غیرمعمول ، حساسیت زیاد نسبت به صدا ، ملامسه و نور ناگهانی ، کاهش وزن علی رغم وجود
اشتها ، علائم عصبی ، لگ د زدن هنگام شیر دوشی ، کاهش تولید شیر ، تغییرات رفتاری مانند تشویش ، حرکت با سرافتاده به
پایین ، حرکات زیاد گوش ها ، بی میلی در عبور از درها و از یک سطح به سطح دیگر و میل به حمله می باشد . مبتلایان به
فاصله 6 ماه از بروز اولین علائم بیماری تلف می گردند .
در نشخوار کنندگان کوچک BSE (2-1-2
بیماری در یک مورد به صورت تجربی در بز در کشور فرانسه ایجاد گردیده ولی تا کنون به شکل طبیعی مشاهده نگردیده
است .
2-1-3 ) اسکریپی
بیماری غیرتب دار ، پیشرونده ، مزمن و دژنراتیو سیستم اعصاب مرکزی تحلیل برنده کشنده در گ وسفند و بز است که
سیستم عصبی را در گیر می کند . بیماری حداقل 250 سال قبل در بریتانیا گزارش و در کشورهای امریکا ، کانادا و اروپای
غربی مشاهده گردیده است.
4 سال اتفاق می افتد . / 2 تا 5 / دوره کمون حدود 1 تا 4 سال و بیشتر موارد در گوسفند و موارد کمتری در بز بین سنین 5
مالیدن بدن به اجسام ثابت برای رهائی از خارش و نهایتا ریزش پشم در ، (Pruritis) علائم بیماری شامل خارش شدید
قسمت هائی از بدن می گردد . گاز گرفتن پا ها و پهلوها و نگاه خیره و ثابت ، لرزش خفیف سر و گردن ، عدم تعادل همراه با
قدم های نامرتب ، فلجی و در نهایت مرگ می باشد .
مرگ از 6 هفته تا 6 ماه پس از بروز نشانه های درمانگاهی اتفاق می افتد . مقاومت طبیعی گوسفندان نسبت به اسکریپی ، به
پریون بر می گردد . حساسیت گوسفندان بومی نژاد باسک اسپانیا تایید شده PrP پلی مورفیسم کدن های 136،154 و 171
است . علاوه بر این نژادهای گوسفند نیوزیلند و استرالیا نسبت به اسکریپی نسبتا بسیار حساس می باشند .
Chronic Wasting Disease of Deer (CWD) 2-1-4 ) بیماری تحلیل برنده مزمن گوزن
از سال 1967 بیماری در بعضی گونه های خانواده گوزن های بالغ در امریکای شمالی به عنوا ن یک نشانگان شناسائی و بامشاهده علائم هیستوپاتولوژی به عنوان بیماری تحلیل برنده مزمن گوزن تشخیص داده شد . علائم بارز و مشخص بیماری
شامل : لاغری مفرط ، از دست دادن شدید چربی زیر پوستی ، تغییر رفتار ، آبریزش دهانی و عدم تعادل می باشند . مرگ در
مدت 2 هفته تا 8 ماه از آغازعلائم بالینی اتفاق می افتد . منشاء بیماری و نحوه انتقال آن نامشخص و در دست بررسی می
باشد (تا انتهای سال 2008 میلادی ) .
Feline Spongiform Encephalopathy ( FSE) 2-1-5 ) آنسفالوپاتی اسفنجی شکل گربه سانانٍ
یک بیماری با منشاء پریونی و مر تبط با جنون گاوی می باشد . بیماری اولین بار در سال 1990 در گربه های اهلی در
انگلستان گزارش گردید و متعاقبا در گربه سانان بزرگ باغ وحش (نظیر ببر و شیر ) نیز مشاهده گردید . عدم تعادل از علائم
کلینیکی بوده که نهایتا منجر به مرگ می گردد .
Transmissible Mink Encephalopathy ( TME ) 2-1-6 ) آنسفالوپاتی قابل انتقال مینک
87/41/01
١٤٤
بیماری در مینک های بالغ پرورشی انگلستان مشاهده و منشاء بیماری همانند بیماری جنون گاوی احتمالا اسکرپی گوسفند است و مینک میزبان نهائی بیماری است چون در اکثر موارد بخش های غیر قابل مصر ف انسانی لاشه های گوسفندان
می ( Case- Fatality-Rate) پایه تغذیه مینک ها بوده است . در موارد مبتلا تلفات بسیار بالا ( Non- Edible )
باشد.
Red neck – Ostrich 2-1-7 ) آنسفالوپاتی اسفنجی شکل شتر مرغ
1988 و 1989 درآلمان مشاهده گردید . علائم انسفالو پاتی اسفنجی شکل در شتر مرغی که ، بیماری در سال های 1986
به علت اختلالات حرکتی و عصبی کشتار شده بود مشاهده گردید .
2-2 ) آ نسفالو پاتی های انسانی :
Creutzfeldt – Jakob Disease (CJD) 2-2-1 ) بیماری کروتز فیلد – جاکوب
بیماری در سال 1920 تشخیص و میزان بیماری 5/. تا 1 نفر در میلیون می باشد . بیشتر افراد مسن را درگیر می کند .
10 درصد ) و - 85 درصد ) خانوادگی با جهش ژنی ( 5 - بیماری به سه شکل انفرادی با علت نامشخص ( 90
ناشی از انتقال تصادفی عامل از طریق وسا یل جراحی آلوده یا انتقال بافت قرنیه ( 5 در صد ) می HATROGENIC
باشد . بیماری با گیجی و زوال عقل پیشرونده ، اختلالات حرکتی شروع و طول مدت بیماری 14 ماه می باشد . با شروع
بیماری 90 درصد بیماران در کمتر از یک سال می میرند .
Variant Creutzfeldt - Jakob Disease (vCJD) 2-2-2 ) شکل جدیدکروتز فیلد - جاکوب
بیماری نادر ، کشنده و جدیدی است که سبب تحلیل سیستم عصبی گردیده و در سال 1996 تشخیص داده شد. بیشتر جوان
ایجاد می شود . از BSE ها را درگیر و متوسط سن بیماری 29 سال می باشد . آلودگی با مصرف غذای آلوده به عامل بیماری
سال 1996 تا 2008 تعداد 211 بیمار ، 167 نفر در انگلستان ، 23 نفر در فرانسه ، 4 نفر در ایرلند ، 3 نفر در اسپانیا ، 3 نفر در
هلند ، 3 نفر در ایالات متحده آمریکا ، 2 نفر در پرتقال ، 1 نفر در کانادا ، 1 نفر در ایتالیا ، 1 نفر در لوگزامبورگ ، 1 نفر در ژاپن
و 1 نفر در عربستان سعودی مشاهده شده است .
Kuru 2-2-3 ) کورو
این بیماری با شیوع 2 درصد در اثر آدم خواری اجساد خویشاوندان در مراسم آئینی میان قبیله های محلی گینه جدید پاپوا
مشاهده گردیده . علائم بیماری شامل عدم تعادل با منشاء مغزی ، لرزش و عدم هماهنگی حرکات و نهایتا مرگ می باشد .
دوره کمون آن 30 سال می باشد و اکنون ندرتا در دنیا مشاهده می شود .
Familial Fatal Insomnia 2-2-4 ) بیخوابی کشنده فامیلی
این بیماری اخیرا شناسائی شده و با مشکلات در خواب (بیخوابی ) و اختلال در سیستم عصبی و زوال عقل همراه می
باشد . موارد معدودی در اروپا ، امریکا ، فنلاند ، ژاپن ، چین و استرالیا مشاهده شده است .
Gerstman – Straussler – Scheinker (GSS) 2-2-5 ) گرستمن استراوزلر شینکر
این بیماری ( 1 در 10 میلیون ) خانوادگی با زمینه های ارثی و متفاوت با کروتز فیلد – جاکوب می باشد . طول مدت بیماری
طولانی تر و متفاوت با کروتز فیلد – جاکوب و شامل علائم عدم تعادل ناشی از مغز و زوال عقل می باشد .
-3 اهداف :
اهداف اجرای سیستم مراقبت ، بررسی و ارزیابی خطر آنسفالوپاتی های اسفنجی شکل قابل انتقال با توجه به اهمیت بهداشت
عمومی :
3) تشخیص موارد مثبت (قطعی) ، مشکوک و یا محتمل بیماری و پیشگیری از ورود به چرخه مصرف دامی و انسانی . -1
3) پایش (مونیتورینگ) روند و سیر بیماری در کشور. -2
3) پایش به منظور موثربودن اقدامات انجام شده مانند ممنوعیت استفاده از پودر گوشت و استخوان با منشاء -3
نشخوارکنندگان در تغذیه نشخوارکنندگان.
87/41/01
١٤٥
3) ثبت و قابل ارائه نمودن اسناد و مدارک لازم جهت اثبات موقعیتی {گروه بندی کشور بر پایه گروه بندی سازمان جهانی -4
بهداشت دام ( قابل اغماض ، کنترل شده و نامشخص ) } که کشور مدعی آن می باشد.
3) ارائه مستندات جهت بدست آوردن موقعیت بالاتر نسبت به موقعیت فعلی از نظرگروه بندی سازمان جهانی بهداشت دام -5
(مثلا ارتقاء ازگروه نامشخص به گروه کنترل شده) .
3) ارائه مستندات لازمه جهت بدست آوردن موقعیت قبلی درصورت تنزل از موقعیت فعلی ( از نظر گروه بندی سازمان -6
جهانی بهداشت دام ).
3) ایجاد هماهنگی لازم بین استان های اقدام کننده دراجرای برنامه ملی . -7
-4 قلمرو اجرا
شامل واحدهای اپیدمیو لوژیک ثبت شده در سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری ( دامداری های شیری ، گوشتی ،گوسفند و بز
و روستاه ا) ، باغ وحش ها و زیست گاههای حیات وحش ، کشتارگاهها ، کارخانه های خوراک دام ، مکمل سازی ها و
کارگاههای تبدیل ضایعات ومیادین دام مستقر در 30 استان کشور می باشد .
4-1 ) جمعیت هدف :
4-1-1 ) کلیه گاوهای بالای 30 ماه در واحدهای اپیدمیولوژیک ثبت شده در سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری .
زمین گیر ، کشتار اضطراری ، تلف شده به (CLINICAL SIGNS) 4) کلیه گاوهای دارای نشانه های عصبی -1-2
طرق مختلف در واحد های اپیدمیولوژیک و کشتارگاه و یا وسایل حمل و نقل قابل شناسائی می باشند .
4-1-3 ) کلیه نشخوارکنندگان کوچک بالای 18 ماه که علائم درمانگاهی مرتبط با اسکریپی را بروز می دهند .
4-1-4 ) سایر حیوانات حساس که احتمال بروز آنسفالوپاتی ها در آن ها وجود دارد .
-5 معیارهای ارزیابی خطر جنون گاوی در جمعیت دامی :
شناسائی کلیه فاکتورهای بالقوه برای وقوع بیماری و مطالعه گذشته نگر آن ( به عنوان مثال از سال 1986 که بیماری در
کشور انگلستان شناسائی شد این کشور یک دهه را صرف شناسائی این بیماری نمود . لازم به تذکر است که از سال 1986 تا
2002 تقریبا 98 درصد موارد جنون گاوی درکشور انگلستان به وقوع پیوسته است ) . این ارزیابی باید دقیق ، علمی و سالانه
را سالانه بر پایه معیارهای زیر انجام تا مشخص ( RISK ASSESSMENT) باشد . کلیه استان ها باید ارزیابی خطر
شود استان در چه شرایطی قرار دارد و آیا شرایط تغییرنموده است یا خیر ؟
این ارزیابی دو مرحله دارد :
( Release Assessment ) 5 ) ارزیابی خطر احتمالی منتشره -1
شامل ارزیابی احتمال اینکه عامل بیماری به کشور یا منطقه جغرافیائی وارد شده است ؟ چه سرنوشتی داشته است ؟ و یا
اینکه قبلا وجود داشته است ؟ و پاسخ به سوالاتی از قبیل موارد ذیل
( این ارزیابی 8 سال گذشته را شامل می شود ) :
در کشور تولید و در جمعیت (GREAVE) 5 ) آیا پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان و پسماند چربی -1-1
دام بومی مصرف می شود ؟
می نامند که نقش اساسی در GREAVE (درمرحله عمل آوری چربی حیوانی، باقیمانده ای که قابلیت ذوب شدن را ندارد
انتقال بیماری دارد).
. ( ARTICLE 3. 8 .5 .2- APPENDIX 3 . 8 . 5 - OIE (کد
5 ) پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان یا چربی حیوانی از کشورهای دیگر وارد شده است ؟ -1-2
5 ) آیا واردات گاو ، گوسفند و بز از کشورهای دیگر صورت گرفته است ؟ -1-3
5 ) آیا خوراک دام و یا مکمل های غذائی حاوی پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان از کشور های دیگر -1-4
وارد شده است ؟
87/41/01
١٤٦
5 ) آیا تولیدات دامی با منشاء نشخوارکنندگان حاوی پودرگوشت ، استخوان ، چربی و هر ماده شامل چنین تولیداتی با -1-5
منشاء نشخوارکنندگان به منظور مصرف انسانی وارد شده است و بنا به دلایلی به مصرف دامی رسیده است؟
5 ) آیا محصولاتی با منشاء نشخوارکنندگان برای استفاده در آزمایش های میدانی درگاو و یا گوسفند و بز وارد شده است -1-6
؟
Exposure Assessment 5 ) ارزیابی احتمال در معرض قرارگرفتن -2
اگر در موارد مطروحه فوق با انجام ارزیابی خطر احتمالی منتشره فاکتور خطری شناسائی شد، ارزیابی احتمال در معرض
قرارگرفتن باید انجام گیرد که شامل ارزیابی احتمال در معرض قرارگیری دام ها با عامل جنون گاوی با توجه به موارد زیر می
باشد :
5 ) بررسی وجود عامل بیماری در گاوهای غیر وارداتی و میزان شیوع آن . -2-1
5 ) بررسی گردش وتقویت عامل بیماری از طریق مصرف پسماند چربی یا پودرگوشت و استخوان با منشاء -2-2
نشخوارکنندگان و یا مکمل های غذائی آلوده شده با آن ها .
by 5 ) بررسی استفاده از لاشه های نشخوارکنندگان { تلفات ، ضایعات کشتارگاهی ، فراورده های جنبی -2-3
در تولید پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان. { (products)
5 ) بررسی روش های تولید خوراک دام و مکمل های دامی و پارامترهای چگونگی تولید پودر گوشت و استخوان با -2-4
منشاء نشخوارکنندگان در کارگاههای تولید این محصولات (دما ، فشار و زمان لازم برای تولید این محصولات ) .
5 ) بررسی اقدامات لازم برای پیشگیری از آلودگی متقاطع به عنوان مثال وسیله نقلیه ای که پودر گوشت و -2-5
استخوان با منشاء نشخوار کنندگان برای مزرعه طیور حمل نموده برای گاوداری بدون شستشو و ضدعفونی خوراک دام حمل
. ( Cross - Contamination) نماید
لازم به ذکر است که در برخی از کشورهای درگیر موارد انفرادی بیماری پس از اجرای برنامه ممنوعیت استفاده از پودر
گوشت و استخوان بامنشاء نشخوارکنندگان مشاهده گردیده است که دلیل این امر را آلودگی متقاطع اعلام نمودند .
5 ) بررسی احتمال استفاده از محصولات خوراکی و غیر خوراکی وارداتی با منشاء نشخوارکنندگان برای مصارف -2-6
انسانی از کشورهای غیر مجاز در تغذیه نشخوارکنندگان .
5 ) بررسی احتمال استفاده از محصولات وا رداتی با منشاء نشخوارکنندگان از کشورهای غیر مجاز در آزمایشات میدانی -2-7
در نشخوارکنندگان .
5 ) بررسی سطح مراقبت فعال و غیر فعال جنون گاوی در جمعیت دامی و نتایج ناشی از اجرای برنامه مراقبت . -2-8
5 ) بررسی سطح مراقبت فعال و غیر فعال اسکریپی در جمعیت گوسفند و بز و نتایج ناشی از اجرای برنامه مراقبت . -2-9
اطلاعات فوق باید به دفتر بررسی ، مراقبت ومبارزه با بیماری های دامی ارسال و اقدامات لازم انجام گردد .
-6 نیازهای لازم جهت اجرای دقیق ، صحیح و علمی سیستم اجرای برنامه مراقبت
6 ) نیروی انسانی : -1
6 ) دامپزشکان و کاردان های دامپزشکی بخش های دولتی و غیر دولتی -1 -1
6 ) کارکنان آزمایشگاههای دولتی و غیر دولتی دامپزشکی همکار -1-2
6 ) مدیران و کارکنان واحدهای اپیدمیولوژیک ، کارخانه های خوراک دام ومکمل سازی دامی ، کارگاههای تبدیل -1-3
ضایعات ، و کشتارگاهها و میادین دام
6 ) آموزش -2
گروههای مشمول آموزش در اجرای صحیح برنامه ملی سیستم مراقبت :
6) دامپزشکان و کاردان های بخش دولتی : -2-1
6) بازآموزی آنسفالوپاتی ها -2-1-1
6) آموزش نمونه گیری و ارسال نمونه پاتولوژیک وخوراک دام ومکمل دامی -2-1-2
87/41/01
١٤٧
6) آشنائی با برنامه ملی سیستم مراقبت آنسفالوپاتی ها -2-1-3
6) نحوه پیگیری موارد محتمل ، مشکوک و قطعی -2-1-4
6) آموزش دامپزشکان و پرسنل ذیصلاح دولتی و غیر دولتی به عنوان بازرس جهت بازدید ، ممیزی ، نمونه برداری -2-1-5
و ... از کارگاههای تبدیل ضایعات ، کارخانه های خوراک دام ومکمل سازی دامی و واحدهای اپیدمیولوژیک و میادین دام
(صدور کارت شناسائی برای انجام بازرسی و گواهی شرکت در دوره های اَموزشی و بایگانی مستندات ضروری می باشد )
6) دامپزشکان و کاردان های بخش غیر دولتی مرتبط با واحدهای اپیدمیولوژیک و میادین دام ، کارخانه ها ی خوراک -2-2
دام ، مکمل سازی دامی و کارگاههای تبدیل ضایعات :
6) بازآموزی آنسفالوپاتی ها -2-2 -1
6) ضرورت الزام اطلاع رسانی موارد مشکوک به شبکه های دامپزشکی -2-2 -2
6) آشنائی با برنامه ملی سیستم مراقبت آنسفالوپاتی ها -2-2 -3
6) آموزش نمونه گیری صحیح و ارسال نمونه -2-2 -4
6 ) کارکنان آزمایشگاههای بخش های دولتی و غیر دولتی دامپزشکی همکار -2-3
6) بازآموزی آنسفالوپاتی ها -2-3 –1
6) آموزش تئوری وعملی تست های مورد استفاده جهت تشخیص -2-3 – 2
6) آموزش آماده سازی نمونه ها و ارسال نمونه -2-3 –3
6) آموزش نحوه ثبت نتایج و نگهداری مدارک مربوطه -2-3-4
6) مدیران و کارگران واحدهای اپیدمیولوژیک و میادین دام ،کارخانه های خوراک دام ، مکمل سازی ها و کارگاههای -2-4
تبدیل ضایعات :
6) آموزش عمومی آنسفالوپاتی ها ( شامل آشنائی با علائم دام بیمار ، اصول بهداشتی ، ه مکاری لازم در تهیه و -2-4 -1
ارسال نمونه با مامورین دامپزشکی و رعایت توصیه های بهداشتی - قرنطینه ای و انجام ضدعفونی و ... ) .
6) آموزش اطلاع رسانی به سیستم دولتی و غیر دولتی درصورت مشاهده علائم بیماری وچگونگی دریافت غرامت . -2-4 -2
6) توجیه و آموزش صاحبان یا مدیران و کارکنان مستقردر واحد های اپیدمیولوژیک ، کارخانه های خوراک دام ، -2-4-3
مکمل سازی ها و کارگاههای تبدیل ضایعات در ارتباط با عدم تولید و استفاده از پودر گوشت واستخوان با منشاء نشخوارکنندگان
در خوراک نشخوارکنندگان .
یادآوری 1 : آموزش های لازم می تواند توسط بخش دولتی و یا غیر دولتی صورت گیرد .
یادآوری 2 : صدور گواهی شرکت در کلیه دوره های آموزشی و نگهداری آن ها جهت ارائه مستندات الزامی می باشد .
6)کنترل تردد و نقل وانتقال دام ، واردات دام ، فراورده های دامی و خوراک دام : -3
6 ) اخذ مجوز بهداشتی از سازمان جهت واردات دام ، فراورده های دامی و خوراک دام و مکمل های دامی الزامی است . -3-1
6 ) خروج گاوهای بالای 30 ماه از دامداری منوط به اخذ گواهی تردد بهداشتی از دامپزشک دامداری و یا سیستم دولتی -3-2
جهت اعزام به کشتارگاه و یا دامداری های دیگر می باشد . درصورت تخلف ، با مالک دام طبق قانون سازمان برخورد می
گردد .
6 ) واردات دام زنده ، فراورده های خام دامی و خوراک دام و مکمل های دامی براساس مقررات سازمان جهانی بهداشت -3-3
دام می باشد .
6 ) درصورت نیازبه تعیین وضعیت بیماری دام های وارداتی و تعیین تکلیف نهائی آن ها قرنطینه مرزی فعال خواهد -3-4
شد .
یادآوری 1 ) با توجه به اینکه قابلیت ردیابی بودن کلیه دام های مستقر در واحد های اپیدمیولوژیک سامانه اطلاعات جغرافیائی
از پیش نیاز های مهم اجرای برنامه مبارزه با انسفالو پاتی ها می باشد ، ضروری است به طریقی {میکرو چیپ گذاری ، ن صب
شماره گوش و ... (در کشور انگلستان کلیه دام ها در سیستم رایانه ثبت و برنامه ملی مراقبت از آنسفالو پاتی ها با نظم مناسب
87/41/01
١٤٨
اجرا می گردد )} کلیه دام ها قابل رد یابی گردند . دام های فاقد هویت بالاتر از سن 30 ماه به کشتارگاه منتقل ، ذبح ، نمونه
برداری و مواد م خاطره آمیز ویژه معدوم و لاشه استخوان گیری ، بسته بندی و جهت تعیین تکلیف توسط آزمایشگاه در سرد
خانه نگهداری می گردد . درصورت مثبت بودن جواب آزمایشگاه معدوم ودر صورت منفی بودن مصرف و در صورت عدم
آزمایش و یا عدم آزمایش تکمیلی ( درصورت مثبت شدن در آزمایش پای ه ) همانند لاشه مشکوک برخورد خواهد شد . در
صورتیکه سن دام زیر 30 ماه باشد یا کشتار و یا جهت هویت دار شدن به یکی از واحد های اپیدمیولوژیک منتقل می گردد .
یاد آوری 2) گوشت و فراورده های خام دامی که تحت نظارت مسئولین بهداشتی تهیه نگردیده اند جهت تعیین تک لیف به
مراجع قانونی ارجاع داده شوند .
6) ارسال نمونه پاتولوژیک بافتی ، خوراک دام و مکمل های دامی : -4
کلیه نمونه ها طبق دستورالعمل نمونه گیری و ارسال نمونه ، همراه با فرم های مربوطه به آزمایشگاه های معتبرو مورد تایید
سازمان جهت تشخیص پایه و یا تکمیلی ارسال گردد .
6) تشخیص آزمایشگاهی : -5
تشخیص آزمایشگاهی شامل موارد زیر می باشد :
6) تشخیص نمونه های بافتی -5 -1
6) تشخیص وجود پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان در خوراک دام و مکمل دامی تولیدی و مصرفی در -5 -2
واحد های اپیدمیولوژیک و میادین دام
6) آموزش و اخذ گواهی معتبر جهت پرسنل آزمایشگاه مرجع داخلی (مرکز تشخیص سازمان ) از آزمایشگاههای مرجع -5 -3
بین المللی مورد تایید سازمان جهانی بهداشت دام
6) همکاری آزمایشگاه مرجع داخلی (مرکز تشخیص سازمان ) با آزمایشگاههای مرجع بین المللی مورد تایید سازمان -5-4
جهانی بهداشت دام
6 ) آموزش و اخذ گواهی معتبر جهت پرسنل آزمایشگاه های دولتی استان ها جهت تست های پایه (بخش غیر دولتی - 5-5
در صورت نیاز ) توسط پرسنل آموزش دیده آزمایشگاه مرجع داخلی
6) انجام آزمایشات مرتبط با نمونه های آنسفالوپاتی ه ا در آزمایشگاه دارای سطح ایمنی بیولوژیک حداقل 2 و ترجیحا 3 -5-6
( APPROVE) آزمایشگاه مرجع داخلی وتایید نمودن ( ACCREDITATION) واقدامات لازم جهت اعتبار بخشی
تست های مورد نظر سازمان جهانی بهداشت دام و اخذ گواهی معتبر
6) تشخیص سریع آلودگی و انجام آزمایشات لازم بر روی نمونه های مغز ارسالی از دام های دارای نشانه های عصبی -5-7
( ابتدا بوسیله قاشقک های مخصوص ازمحل سوراخ پس سری قسمت خلفی ساقه مغزرا برداشت و در ظروف کوچک
پلاستیکی درب دار بصورت فریز شده ارسال گردد و سپس برای کنترل موارد مثبت و یا تشخیص تفریقی بیماری های عصبی ،
4 لیتر فرمالین 10 % نمکی ارسال می گردد) - مغز کامل در ظروف پلاستیکی مخصوص با گنجایش 6
برروی نمونه های مغز دام های فاقد نشانه (RAPID TEST) 6) تشخیص آلودگی با استفاده از آزمایشات سریع - 5 -8
های عصبی ( فقط نمونه قسمت خلفی ساقه مغز توسط قاشقک مخصوص در ظروف کوچک پلاستی کی درب دار بصورت فریز
شده ارسال می گردد ) .
134 درجه سانتیگراد برای 20 دقیقه در - 6) غیرفعال سازی پریون نمونه ها آزمایش شده در اتوکلاو مخصوص در 138 -5 -9
30 Ib/in فشار 2
6) تهیه کیت ، مواد ، دستگاهها و تجهیزات لازم مورد نیاز کشورتوسط امور آزمایشگاهه ای سازمان به درخواست -5 -10
آزمایشگاه مرجع داخلی
6) استفاده از تست های پایه ( الایزا و ...)و تست های تکمیلی ( وسترن بلات و ...) جهت دام های دارای نشانه های -5 -11
عصبی ، زمین گیر ، کشتار اضطراری ، دام های زخمی ، تلف شده و دام های سالم بالای 30 ماه کشتار شده در کشت ارگاه .
87/41/01
١٤٩
علاوه بر این تست ها ، تست هیستوپاتولوژی و تست ایمنو هیستو شیمی نیز صرفا برای دام های با علائم عصبی مورد استفاده
قرار خواهد گرفت (طبق توصیه های سازمان جهانی بهداشت دام )
6) در صورت اختلاف در نتایج تست های پایه و تکمیلی استفاده از تست ثالث که با دو تست پایه و تکمیلی متفاوت -5 -12
باشد
6) استفاده از تست های مورد تایید جهت تشخیص وجود پودرگوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان در خوراک -5 -13
دام ( طبق توصیه های سازمان جهانی بهداشت دام )
6) تاییدتشخیص نهائی نمونه ها ی بافتی با ارسال به آزمایشگاههای مرجع بین المللی با مجوز رئیس سازمان -5 -14
6) ارسال نتایج آزمایشات به دفتر بررسی مبارزه و مراقبت بیماری های دامی -5 -15
6) اعلام نتایج به استان ها توسط دفتر بررسی مبارزه و مراقبت بیماری های دامی و اقدام لازم ( طبق دستورالعمل -5 -16
مربوطه )
یاد آوری ) ارسال نمونه به آزمایشگاههای داخلی و مرجع بین المللی صرفا از طریق سازمان انجام خواهد گردید .
6) موارد محتمل ، مشکوک و قطعی: -6
6) موارد محتمل : -6 - 1
6) دام های با تعدادی از نشانه های درمانگاهی شامل ، علائم عصبی پیشرونده ، پاسخ های غیر طبیعی به تحریک -6 -1-1
های نرمال ، عدم تعادل ( بخصوص در اندامهای خلفی ) ، افتادن ، اشکال در بلند شدن ، ترس، لگد زدن هنگام شیر دوشی ،
کاهش وزن علی رغم وجود اشتها ، اختلالات حرکتی ، کاهش تولید شیر ، بی میلی در عبور از درها ، تغییر رفتار ، ، لرزش ، ،
دندان قروچه ، حرکات زیاد گوش ها و غیر طبیعی نگه داشتن آن ها و... (با توجه به تشخیص تفریقی)
6) مثبت شدن در حداقل یکی از تست های چهارگانه پیش از کشتار زیر : -6 -1-2
تست ملامسه : استفاده از وسیله ای نسبتا نوک تیز مانند خود کار و زدن ضربه ( TOUCH TEST) (6 -6 -1-2 -1
های آرام از سمت جدوگاه به سمت سروگردن و مشاهده عکس العمل غیر معمول دام
تست تماس به پاهای عقب دام : تماس انتهای وسیله ای مثل جاروی دسته بلند ( STICK TEST) (6 -6 -1-2 -2
به پاهای عقبی دام ومشاهده عکس العمل غیر معمول دام( لگد زدن)
تست صدای ناگهانی : زدن دو قطعه فلز به هم و ایجاد صدای بلند و ناگهانی ( BANG TEST) (6 -6 -1-2 - 3
ومشاهده مجدد عکس العمل غیر معمول دام در صورت تکرار
تست نور ناگهانی : زدن فلاش عکاسی مقابل چشم دام ومشاهده عکس العمل (FLASH TEST ) (6 -6 -1-2 -4
ناگهانی وغیر معمول دام
6 ) دام های زمین گیر ، کشتار اضطراری ، دام های زخمی و یا تلف شده در دامداری یا حین حمل و نقل -6 -1-3
6) موارد مشکوک : -6 -2
( RAPID TEST ) 6) مثبت شدن موارد محتمل در یکی از تست های پایه -6 -2-1
6) عدم انجام تست در موارد محتمل -6 -2-2
6) موارد قطعی : -6 -3
6) مثبت شدن موارد مشکوک در تست تکمیلی ( انجام آزمایش تکمیلی توسط آزمایشگاه معتبر داخلی و تایید -6 -3 -1
آزمایشگاه مرجع بین المللی خواهد بود)
یادآوری 1 ) سابقه استفاده از پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان ظن موارد محتمل را قوی ترمی نماید .
یادآوری 2 ) در دامد اری های دارای مسئول فنی دامپزشک و امکانات قرنطینه ای ( با اطلاع و نظارت سازمان ) ، دام های
6 را می توان حداکثر به مدت 6 ماه زیر نظر گرفته تا در صورت -6 -1- دارای تعدادی از علائم محتمل مشتمل بر بند 1
اقدام نمود . ( RAPID TEST) مشاهده علائم پیشرونده عصبی نسبت به کشتار ، نمونه گیری و انجام تست پایه
87/41/01
١٥٠
یادآوری 3 ) درکشتارگاه در صورت مشاهده موارد محتمل نسبت به نمونه برداری و انجام تست اقدام و لاشه تا تعیین نتایج
آزمایشگاهی و تعیین تکلیف نگهداری خواهد شد .
یادآوری 4 ) موارد محتمل تا زمانی که این بیماری در ایران به تایید آزمایشگاهی نرسیده به مورد اجرا گزارده خواهد شد .
6) قضاوت در مورد لاشه های محتمل ، مشکوک وقطعی: -7
6 ) در موارد محتمل و مشکوک نمونه گیری انجام ، مواد مخاطره آمیز ویژه معدوم ، لاشه استخوان گیری و عضلات در -7-1
سرد خانه نگهداری می شوند . در صورت عدم امکان آزمایش (پایه و تکمیلی ) لاشه و آلایش دام های محتمل و مشکوک
امحاء خواهند شد .
یادآوری ) برای تشخیص قطعی وتعیین وضعیت بیماری در کشور از کلیه دام های محتمل و مشکوک نمونه های بافتی تهیه و
جهت آزمایش مطابق دستور العمل شرایط نگهداری نمونه ها نگهداری می گردد .
6 ) لاشه و آلایش موارد قطعی باید امحاء شود. -7-2
6) چگونگی برخورد با موارد بروز بیماری در یک واحد اپیدمیولوژیک : -8
در صورت بروز موارد محتمل ، مشکوک و قطعی در دامداری ها ، توسط سازمان نسبت به بررسی جامع واحد اپیدمیولوژیک ،
نوع تغذیه ، جلوگیری از خروج خوراک دام و مکمل دامی و نمونه برداری جهت آزمایش ، مشخص نمودن منبع تولید و تامین
خوراک مصرفی ، سوابق ورود دام ، تعیین هویت دام مبتلا ، ضد عفونی ( ضد عفونی با استفاده از هیپو کلریت سدیم 2 نرمال
در دمای 20 درجه سانتیگراد برای مدت بیش از یک ساعت برای سطوح و مدت یک شبانه روز برای وسایل ) و ... انجام ،
گزارش تنظیم و موارد زیر پیگیری گردد .
6) موارد محتمل : - 8 -1
دامداری تحت پایش مستمر و قرنطینه قرار می گیرد ، خوراک دام و مکمل دامی آزمایش و از کلیه گاوهای بالای 30 ماه
هنگام کشتار نمونه گیری ، آزمایش پایه و تکمیلی انجام و با موارد مثبت همانند یک واحد اپیدمیولوژیک قطعی برخورد خواهد
شد.
یاد آوری : مدت قرنطینه تا زمانی است که نتایج تست های پایه ویا تکمیلی منفی باشد .
6) موارد مشکوک : -8 -2
دامداری تحت پایش مستمر و قرنطینه قرار می گیرد و از کلیه گاوهای ب الای 30 ماه هنگام کشتار، نمونه برداری و وضعیت
بیماری در گاوداری بررسی می گردد . در صورت انجام تست پایه و تکمیلی و مثبت بودن نتایج آزمایش ، همانند واحد
اپیدمیولوژیک قطعی برخورد خواهد شد .
6) موارد قطعی: - 8 -3
کلیه گاوهای واحد اپیدمیولوژیک کشتار ، نمونه برداری و امحاء می گردند (نتاج دو نسل بعدی آن ها نیز امحا می گردند) .
یاد آوری 1) : مدت قرنطینه تا زمانی است که نتایج تست های پایه ، تکمیلی و یا تایید نهائی منفی باشد .
یادآوری 2 ) کشتار دام محتمل و مشکوک در قسمت اضطراری کشتارگاه و در شرائط ویژه ای انجام و نمونه گیری و با رعایت
موازین بهداشتی صورت پذیرد .
یادآوری 3 ) کلیه دامداری هائی که خوراک دام و یا مکمل دامی مشابه با دامداری آلوده مصرف نموده اند تحت پایش مستمر
قرار گیرند .
یادآوری 4) خروج دام بجز در موارد کشتار و خوراک دام و یا مکمل دامی از واحد ا پیدمیولوژیک تا پایان مدت قرنطینه ممنوع
می باشد .
6 ) نحوه امحا ء لاشه و اندرونه ها : -9
6) مناسب ترین روش امحاء لاشه و اندرونه های دام آلوده استفاده از کوره لاشه سوزی مناسب می باشد به گونه ای که -9-1
کل لاشه تبدیل به خاکستر شود ، لذا باید کوره لاشه سوز من اسب جهت کلیه کشتارگاهها و مکان های لازم به تشخیص
سازمان تعبیه گردد .
87/41/01
١٥١
6) در شرائط خاص توصیه می شود در محوطه باز با رعایت اصول ایمنی (از نظر آتش سوزی ) لاشه و اندرونه ها -9- 2
سوزانده ، تبدیل به خاکستر و دفن بهداشتی شود .
6) اگر نهایتاً شرایط فوق مهیا ن بود دفن بهداشتی توصیه می شود . برای دفن بهداشتی لاشه و اندرونه ها ، باید زمینی -9-3
انتخاب شود که بیشترین فاصله ممکن را با اماکن زیر داشته باشد :
6) رودخانه ها و مسیرهای سیلابی فصلی -9- 3-1
6) مسیرهای لوله کش آب ، منابع و چشمه های آب آشامیدنی -9-3-2
6) مسیر زه کشی مزارع کشاورزی و باغات میوه -9-3-3
6) زمین های شن و ماسه ای که زه کشی قوی نسبت به سایر مناطق دارند پس از انتخاب زمین ، گودالی با عمق -9-3 -1
حداقل 3 متر حفر و پس از قراردادن لاشه و اندرونه حداقل 4 لیتر مایع ضدعفونی کروئولین جهت ضدعفونی استفاده نموده ،
سپس گودال با حداقل 1 متر خاک پر می شود ، یک متر دوم با آهک پوشانده و یک متر سوم با خاک پر شود.
نهایتاً توصیه می شود با توجه به بیولوژی پریون ها ، جهت امحاء لاشه و اندرونه ها حتی المقدور ازنزدیک ترین کوره لاشه
سوزی مناسب (با رعایت اصول بهداشتی حمل و نقل) استفاده شود .
6) پرداخت غرامت : -10
درصورت حذف دام ، صورتجلسه تنظیم ، لاشه دام امحاء و جهت موارد قطعی تا 75 درصد و برای موارد مشکوک تا
100 درصد قیمت واقعی دام به صاحب دام ظرف مدت یکماه پرداخت شود .
یادآوری ) فاصله زمانی بین اعلام موارد مشکوک توسط سازم ان تا کشتار ، نمونه گیری و امحاء دام مشکوک نباید از 15 روز
تجاوز نماید .
6) ثبت داده ها : -11
ثبت داده در سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری مطابق دستورالعمل های مربوطه می باشد .
6) لوازم نمونه برداری : -12
6) دستکش بلند یکبار مصرف و دستکش قابل ضدعفونی -12-1
6) پیش بند پلاستیکی -12-2
6) لباس کار سراسری -12-3
6) چکمه -12-4
6) کلاه -12-5
6) عینک -12-6
6) ماسک -12-7
6) فرمالین برای ضدعفونی و فیکس نمودن نمونه ها -12-8
6) ظروف پلاستیکی دهان گشاد برای نگهداری نمونه ها -12-9
6)گلوتار آلدئید ، کرئولین و هیپو کلریت سدیم 2 نرمال -12-10
6) کیت نمونه برداری هاری -12-11
6) ویال شیشه ای استاندارد -12-12
6) یونولیت حمل نمونه -12-13
6) قاشقک نمونه گیری از مغز گاوی و گوسفندی -12-14
6-12-15 ) وسایل و تجهیزات لازم جهت نمونه گیری مغز کامل
-7 مراقبت آنسفالوپاتی های اسفنجی شکل
7-1 ) شبکه مراقبت غیرفعال بیماری های جنون گاوی و اسکریپی
7-2 ) شبکه فعال بیماری های جنون گاوی و اسکریپی
87/41/01
١٥٢
7-3 ) پایش کشتارگاهی
7-4 ) هماهنگی بین شبکه مراقبت بیماری های هاری ، جنون گاوی و اسکریپی
7-5 ) تشخیص افتراقی جنون گاوی با سایر بیماری ها
7-6 ) برنامه مراقبت و بررسی ممنوعیت استفاده از پودر گوشت و استخوان و مکمل با منشاءنشخوارکنندگان درتغذیه
نشخوارکنندگان
7-7 ) ارزیابی کارایی سیستم مراقبت
یادآوری ) در موارد دیگر آنسفالو پاتی ها در صورت نیاز مراقبت های لازم اعمال خواهد شد .
7-1 ) شبکه مراقبت غیرفعال :
این شبکه در سطح ملی به صورت جامع ، مستقل و غیرفعال عمل می نماید . هدف از اجرای آن کشف سریع و زود هنگام
آنسفالوپاتی ها و امکان انجام اقدامات بررسی و تشخیص سریع می باشد . داده های این شبکه بصورت اختصاصی از طریق
منابع اطلاع رسانی تامین می گردد . اطلاعات دام (گاو ، گوسفند ، بزو هر مورد دام مشکوک به آنسفالوپاتی ) در سامانه
اطلاعات جغرافیائی بیماری ثبت و موارد بطور روزانه بازدید می گردد . درصورت تلف شدن یا ذبح دام ، نمونه لازم تهیه و به
همراه فرم نمونه گیری جهت تعیین وضعیت به آزمایشگاه معتبر فرستاده می شود .
7-1-1 ) روش کار :
روش کار در این سیستم از گردش کار کلی سیستم مراقبت پیروی می نماید و موارد زیر مورد نظرمی باشند :
7-1 ) باتوجه به اینکه آنسفالوپاتی ها جزء بیماری های هشدار دادنی می باشند ، گزارش موارد محتمل و مشکوک -1-1
بیماری درکلیه واحدهای اپیدمیولوژیک و کشتارگاهها ، میادین دام توسط دامپزشکان ، کاردان های بخش دولتی و غیردولتی
دامپزشکی و صاحبان دامداری ها الزامی می باشد .
7 ) تعیین فرد مسئول پیگیری آنسفالوپاتی های شبکه دامپزشکی شهرستان جهت تکمیل فرم گزارش بیماری و -1-1-2
ارسال آن ازطریق سامانه اطلاعات ج غرافیائی بیماری به مرکز استان و هماهنگی با صاحب دام برای ذبح ، نمونه برداری و
ارسال نمونه به همراه فرم مربوطه به مرکزاستان .
7-1 ) جمع آوری کلیه گزارش ها در سطح استان توسط فرد مسئول پیگیری آنسفالوپاتی های اداره کل دامپزشکی -1-3
استان و ارسال روزانه اطلاعات از طریق سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری به سازمان و انتقال نمونه های اخذ شده به
آزمایشگاه معتبر.
7-1 ) پیگیری موارد اعلام شده مطابق دستورالعمل ها وبخشنامه های صادره تا حصول نتیجه نهائی توسط فرد مسئول -1-4
پیگیری آنسفالوپاتی ها در هر شهرستان .
7-1 ) شرایط دام های قابل نمونه گیری در مراقبت غیر فعال : -2
(CLINICAL SUSPECT) 7-1 ) گاوهای دارای نشانه های مشکوک عصبی درمانگاهی -2-1
که تغییرات رفتاری پیشرونده بدون علائم عفونی ، عدم تعادل ( بخصوص در اندامهای خلفی ) ، افتادن ، اشکال در بلند شدن ،
تحریک پذیری ، لگدزدن هنگام شیردوشی ، خود داری از عبور در ها و ... را نشان می دهند کاندیدای نمونه برداری از نظر
جنون گاوی می باشند . تغییرات رفتاری ممکن است بسیار بی سرو صدا بوده و مستلزم دقت و هوشیاری افرادی است که
معمولا با دام ها سرو کار دارند .
بررسی های به عمل آمده نشان داده است که این گروه از جمعیت هدف ، بیشترین میزان شیوع بیماری را نشان داده اند .
(CASUALTY OR EMERGENCY 7-1 ) گاوهای زمین گیر یا کشتار اضطراری و زخمی -2 -2
گاوهای با سن بیش از 30 ماه با ناهنجاری های حرکتی ناشی ، SLAUGHTER OR DOWNER CATTLE)
از شکستگی ها ، عدم توانائی در بلند شدن یا قدم زدن بدون کمک ،گاوهای زمین گیر و همچنین گاوهائی که بصورت
اضطراری به کشتارگاه اعزام می شوند یا در بازرسی قبل از کشتار حذفی اعلام می گردند . این گروه ممکن است بعضی از
نشانه های درمانگاهی بیماری را نشان دهند که بعنوان علائم بیماری مورد توجه قرار نگرفته باشند.
87/41/01
١٥٣
بررسی های بعمل آمده نشان داده است که این دسته از گاوها دومین میزان شیوع بیماری را داشته اند .
گاوهای بالای 30 ماه سن که دردامداری کشتار شده یا ، ( FALLEN STOCK ) 7-1 ) گاوهای تلف شده -2-3
مرده یافت شوند و همچنی ن در حین حمل و نقل و یا در کشتارگاه تلف شوند . این دام ها نیز ممکن است بعضی از علائم
بیماری را قبل از مرگ نشان داده باشند که بعنوان علائم بیماری مورد توجه قرار نگرفته باشند . گاوهائی که بدون علت تلف
شوند یا گاوهای با نشانه های عصبی که نسبت به درمان های متداول مقاوم هستند نیز شامل این گروه می شوند.
بررسی های به عمل آمده نشان داده است که این گروه از گاوها رتبه سوم را از نظر میزان شیوع بیماری بخود اختصاص می
دهند.
7-1 ) گوسفندان و بزهای بالای 18 ماه که در بازرسی های قبل از کشتار نشانه های عصبی را بروز می دهند . -2- 4
یادآوری ) اجرای مراقبت غیرفعال ، با مشارکت بخش غیر دولتی دامپزشکی انجام خواهد گردید .
7-2 ) شبکه مراقبت فعال
این شبکه در سطح ملی به صورت جامع ، مستقل و فعال عمل می نماید و مکمل شبکه مراقبت غیرفعال می باشد . هدف
آن انجام اقدامات متمرکز ب رای تائید وجود یا عدم وجود بیماری در کشور و برآورد میزان شیوع و موثر بودن اقدامات کنترلی
بوده و گروه سنی بالای 30 ماه را که گروه هدف نامیده می شوند در واحدهای اپیدمیولوژیک تحت مراقبت قرار می دهد .
7-2-1 ) روش کار :
7-2-1-1 ) تعیین جمعیت گاو کشور
7-2-1 )تعیین واحدهای اپیدمیولوژیک تحت پوشش مراقبت فعال در سطح کشور -2
7-2-1-3 ) تعیین توزیع سنی جمعیت در هر واحد اپیدمیولوژیک در سطح کشور
7-2-1-4 ) تعیین گروه سنی هدف (گروه سنی هدف گروهی از جمعیت گاوهای کشور را تشکیل می دهند که خطر بیماری در
آن ها وجود دارد ، این گروه جمعیت گاوهای بالای 30 ماه سن راتشکیل می دهند) .
7-2-2 ) مراقبت فعال در واحد های اپیدمیولوژیک :
7-2-2-1 ) در مراقبت فعال دام های گروههای هدف در واحدهای اپیدمیولوژیک دارای خطر بالقو ه ، تحت مراقبت دقیق قرار
گرفته و هر ماهه یکبار توسط فرد مسئول پیگیری آنسفالوپاتی های شهرستان بازدید ، فرم بازدید تکمیل و ازطریق سامانه
اطلاعات جغرافیائی بیماری به استان و سپس سازمان ارسال می گردد .
7-2-2-2 ) در این بازدیدها وضعیت بهداشتی دامداری ، داده ها در زمینه تلفات و موارد کشتار شده ، سوابق تغذیه ای و
سایرداده های مورد نیاز د ر فرم های طراحی شده مربوطه ثبت می گردد . صاحب دامداری یا مسئول بهداشتی دامداری موظف
به همکاری است ضمن اینکه در صورت برخورد با گاوهای بالای سن 30 ماه مشکوک به بیماری که باید نمونه گیری شوند ،
مراتب را در اسرع وقت به شبکه دامپزشکی شهرستان جهت پیگیری اعلام نماید .
7-2-2-3 ) صاحبان و مسئولین بهداشتی دامداری ها موظف به ثبت و نگهداری اطلاعات مربوط به کلیه دام های تحت
مراقبت که به هر دلیل به کشتارگاه اعزام می گردند می باشند . این اطلاعات را باید در هنگام بازدید مسئول پیگیری
آنسفالوپاتی ها در اختیار وی قرار دهند .
7-2-2-4 ) در واحدهای اپیدمیولوژیک پیگیری ثبت اطلاعات بعهده فردمسئول پیگیری آنسفالوپاتی ها در شبکه دامپزشکی
شهرستان می باشد.
7-2-3 ) تعداد نمونه ها ی جنون گاوی
با توجه به پیشنهاد تحلیل خطر سه گانه بیماری جنون گاوی توسط سازمان جهانی بهداشت دام دو نوع سیستم مراقبت پبش
بینی گردیده است :
: A 7-2-3 ) سیستم مراقبت نوع -1
این سیستم برای کشور هایی در نظر گرفته شده است که مایلند وضعیت خود را در یکی از دو گروه قابل اغماض یا کنترل
شده تثبیت نمایند .
87/41/01
١٥٤
برای اینکه بتوان یک نمونه جنون گاوی را در 100 هزار راس جمعیت دامی با سطح اطمینان 95 درصد تشخیص داد بر پایه
اعلام شده از طرف سازمان جهانی بهداشت دام نیاز به برداشت 300000 نمونه در مدت 7 سال می A سیستم مراقبت نوع
باشد (تعداد نمونه های اخذ شده بستگی به تعداد گاو بالغ 30 ماه و مسن ترجمعیت گاو کشور دارد ) . اگرتعداد این جمعیت زیر
1 میلیون باشد تعداد نمونه های اخذ شده بسته به میزان جمعیت می تواند کمتر و اگر این تعداد 1 میلیون یا بیشتر باشد برای
تعداد نمونه گیری سقف 300000 را خواهد داشت). A مراقبت نوع
برای مثال :
300000 : 7 = تعداد نمونه در مدت 1 سال 42857
42857 : 30 = میانگین تعداد نمونه برای هر استان در ایران در سال 1428
یاد آوری 1) تعداد نمونه های هر استان متناسب با تعداد گاو موجود در واحدهای اپیدمیولوژیک و تعداد گاو کشتاری مشخص و
اعلام خواهد گردید.
یاد آوری 2) نمونه ها باید از همه گروه ها (دارای نشانه های درمانگاهی ، دام های زمین گیر ، کشتار اضطراری ، دام های تلف
شده ، دام های سالم بالای 30 ماه اعزامی به کشتارگاه و گاو های مثبت شده در یکی از تست های چهارگانه پیش از کشتار )
تهیه گردد.
یاد آوری 3 ) در صورت اعلام سازمان جهانی بهداشت دام مبنی بر کاهش نمونه های مورد آزمایش اقدام لازم انجام خواهد
شد .
: B 7-2-3 ) سیستم مراقبت نوع -2
این سیستم برای کشورهایی که در وضعیت قابل اغماض یا کنترل شده می باشند برای تثبیت وضع موجود و یا ارتقاء به گروه
بالاتر اجرا می گردد .
برای اینکه بتوان یک نمونه جنون گاوی را در 50 هزار راس جمعیت دامی با سطح اطمینان 95 درصدتشخیص داد بر پایه
اعلام شده از طرف سازمان جهانی بهداشت دام نیاز به 150000 نمونه در مدت 7 سال می باشد . در B سیستم مراقبت نوع
نصف می شود {تعداد نمونه اخذ شده بستگی به تعداد گاو بالغ 30 ماه و A واقع تعداد نمونه ها نسبت به س یستم مراقبت نوع
مسن ترجمعیت گاو کشور دارد ، اگرتعداد این جمعیت زیر 1 میلیون باشد تعداد نمونه های اخذ شده بسته به میزان این جمعیت
می تواند کمتر و اگر این تعداد بالای 1 میلیون یا بیشتر باشد سقف نمونه ها 150000 خواهد بود (برای مثال برای مراقبت
تعداد نمونه گیری با توجه به جمعیت بالای 1 میلیون گاو بالغ کشور سقف 150000 نمونه را خواهد داشت)} . B نوع
7-3 ) پایش کشتارگاهی :
هدف از پایش بیماری در کشور و موثر بودن اقدامات انجام شده مانند ممنوعیت مصرف پودر گوشت و استخوان با منشا
نشخوار کنندگان بوده و شامل موارد ذیل می باشد
7-3-1 ) شناسائی گاوهای بالای 30 ماه محتمل به جنون گاوی با استفاده از تست های چهارگانه پیش از کشتار
7-3-2 ) نمونه برداری ازگاوهای کشتاری بالای 30 ماه . میزان نمونه برداری از این گروه بستگی به تعداد نمونه برداشته شده
از جمعیت هدف وتکمیل نمونه برداری تا رسیدن به مرز تعداد نمونه ( 300000 نمونه حداقل در طی مدت 7 سال )تعیین شده
در این برنامه دارد.
متعاقب پایش درگاوهای بالای 30 ماه ، آزمایش تست پایه درآزمایشگاه معتبر انجام و لاشه و آلایش دام کشتار شده در
سردخانه نگهداری و در صورت منفی بودن قابل مصرف اعلام می گردند . در صورت مثبت بودن نتایج در تست پایه ، تست
تکمیلی انجام و در صورت مثبت بودن ، لاشه وآلایش دام امحاء و در صورت منفی بودن اجازه مصرف داده می شود .
درصورت عدم امکان آزمایشات تکمیلی در لاشه هائی که در تست پایه مثبت اعلام گردیده اند ، لاشه و آلایش مشکوک
تلقی شده و امحاء می گردد.
یادآوری ) در صورت مشاهده موارد مشکوک یا قطعی در سطح استان جهت ایجاد اطمینان عمومی می توان از تست های پایه
در سطح کلیه کشتارگاههای کشور برای کلیه گاوهای کشتار شده بالاتر از 30 ماه استفاده نمود.
87/41/01
١٥٥
7-3-3 ) گوسفند و بز با سن بیشتر از 18 ماه که در بازرسی قبل از کشتار علائمی از بیماری های عصبی را نشان می دهند
نمونه گیری صورت گرفته وجهت آزمایش اسکرپی و جنون گاوی ارسال می گردد .
7-4 ) هماهنگی بین شبکه مراقبت بیماری های جنون گاوی ، اسکریپی و هاری
نظر به وجود تشابه برخی علائم بیماری های جنون گاوی و اسکریپی با بیماری هاری ، بین شبکه مراقبت این بیماری ها
باید هماهنگی لازم صورت پذیرد . روش کار به شرح زیر می باشد :
7-4-1 ) در شبکه مراقبت بیماری هاری از تمامی موارد مظنون به این بیماری (گاو و گوسفند و بز ) که منجر به کشتار دام می
گردد ، نمونه برداری مضاعف صورت پذیرفته و جهت آزمایش از نظر هاری ، جنون گاوی و اسکریپی به آزمایشگاههای
مربوطه ارسال می گردد .
7-4-2 ) نمونه برداری بایستی با برخورداری از کلیه لوازم ایمنی فردی ، توسط دامپزشکان در محل مناسبی که امکان
ضدعفونی وجود داشته باشد با رعایت امنیت زیستی ویژه صورت پذیرد . در فرم ارسال نمونه برداری جنون گاوی و اسکریپی
ظن مورد هاری و انجام نمونه برداری برای آزمایش و تایید آن ذکر گردد .
7 - تشخیص افتراقی جنون گاوی با سایر بیماری ها : -5
در ارتباط با تشخیص افتراقی پلی آنسفالومالاشیا ، لیستریوز ، مسمومیت با سرب ، کمبود منیزیم ، کتوز عصبی ، سندرم زمین
گیری گاوان و... با جنون گاوی ، یافته های اپیدمیولوژیکی ، یافته های درمانگاهی و پاراکلینیکی به تشخیص جنون گاوی از
موارد ذکر شده کمک می نماید.
7-6 ) برنامه مراقبت و بررسی ممنوعیت استفاده از پودر گوشت و استخوان و مکمل بامنشاء نشخوارکنندگان درتغذیه
نشخوارکنندگان
این برنامه توسط دفتر نظارت بر بهداشت عمومی سازمان با همکاری دفاتر مرتبط با در نظر د اشتن موارد زیر انجام می
پذیرد :
7-6 ) به منظور ردیابی مواد اولیه و کنترل خوراک تولیدی لازم است کلیه کارخانه های خوراک دام ، کارگاههای تبدیل -1
ضایعات ، و مکمل سازی ها نسبت به دریافت پروانه بهره برداری و یا تمدید آن از سازمان اقدام نمایند .
7-6 ) برنامه ر یزی جهت بازدید و نمونه برداری فصلی ( چهار مرحله در سال ) به صورت سر زده از واحد های اپیدمیولوژیک -2
، کارخانه های خوراک دام ، کارگاههای تبدیل ضایعات ، مکمل سازی ها و مراکز توزیع خوراک دام و ارسال به آزمایشگاه
جهت مشخص نمودن وجود پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان ( در هر بازدید فرم مربوطه تکمیل گردد ) الزامی
است .
7-6 ) از واحد های اپیدمیولوژیک روستائی سالی یکبارجهت پایش نمونه خوراک دام مصرفی بازدید ، فرم لازمه تکمیل ، -3
نمونه اخذ و به آزمایشگاه ارسال می گردد . در صورت استفاده از پودر گوشت و استخوان و مکمل با منشاء نشخوار کنندگان
اقدامات لازم (جلوگیری از مصرف ، پیگیری منشاءتوزیع و اقدامات قانونی ) صورت گیرد .
7-6 ) بسته بندی و بر چسب گذاری مناسب و خاص در کارخانه های خوراک دام ، کارگا ههای تبدیل ضایعات با منشا -4
نشخوارکنندگان و مکمل سازی ها بمنظور ردیاب ی محصول تولیدی ضروری می باشد . با توجه به اهمیت ممنوعیت مصرف این
محصولات در دامداری ها ، بسته بندی توسط واحدهای تولید کننده باید با رنگ خاص و درج مشخص نمودن منع مصرف در
خوراک نشخوارکنندگان ، آبزیان و دیگر موارد به تشخیص سازمان تهیه و توزیع گردد .
7-6 ) ارسال نامه توسط سازمان به تعاونی های دامداران (گاوداران و گوسفند داران ) و نامه اختصاصی به کلیه دامداران -5
صنعتی و چاپ پوستر و پمفلت و درج در سایت سازمان مبنی بر ممنوعیت استفاده از پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار
کنندگان در خوراک دام ( بایگانی سوابق جهت مستند سازی ضروری است) انجام شود .
7-6 ) در صورت استفاده از پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان در واحد های اپیدمیولوژیک با تنظیم -6
صورتجلسه لازم نسبت به ضبط موقت محموله اقدام و جهت تعیین تکلیف به مراجع قضائی ارسال گردد .
87/41/01
١٥٦
7-6 ) از کارگاههای تبدیل ضایعات با منشاء نشخوار کنندگان به طور فصلی بازدید و بهمراه تکمیل فرم موارد زیر بررسی -7
گردد :
7-6 ) جهت انجام صحیح حرارت دادن پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوار کنندگان ، تکه های گوشت ، چربی ، -7-1
استخوان باید قبل از حرارت دیدن به ذراتی به اندازه های 50 میلیمترتبدیل گردیده و سپس حرارت داده شوند .
134 درجه سانتیگراد در فشار 3 بار و به مدت حداقل 20 دقیقه برای فرایند حرارت دادن استفاده - 7-6 ) از دمای 138 -7 -2
شود . در این رابطه لازم است دستگاهها از نظر تنظیم دما و فشار مورد نیاز توسط سازمان های مجاز و ذیصلاح مورد بازبینی و
کالیبراسیون قرار گیرند .
در کارخانه های خوراک دام ، کارگا ههای تبدیل ضایعات ( با منشاء GMP 7-6 ) به منظور اعمال اصول -8
نشخوارکنندگان) ، مکمل سازی ها و مراکز توزیع بازدید ، فرم اولیه اعلام کتبی نواقص تکمیل و بازدید مجدد به فاصله یکماه
و کنت رل موارد تذکر داده شده انجام شود . در صورت عدم اصلاح پس از بازدید دوم نسبت به توقف تولید واحد مربوطه اقدام
لازم صورت گیرد .
7-6 ) کارخانه های خوراک دام ، کارگاههای تبدیل ضایعات ، مکمل سازی ها و مراکز توزیع نسبت به اجرای سیستم -9
و اخذ گواهینامه تشویق گردند . HACCP
7-6 ) فهرست کارگاههای تولید کننده تبدیل ضایعات با منشاء نشخوارکنندگان ، آمار تولید سالانه پودر گوشت و استخوان -10
با منشاء نشخوار کنندگان و فهرست توزیع در اداره کل دامپزشکی استان به مدت 7 سال نگهداری گردد .
7-6 ) کارخانه های خوراک دام ، کارگا ه های تبدیل ضایعات ( با منشاء نشخوارکنندگان ) و مکمل سازی ها موظفند -11
مستندات مربوط به توزیع خوراک دام و پودر گوشت و استخوان تولیدی خود را به واحد های تحت پوشش ، نگهداری و ارائه
نمایند .
7-6 ) به کارگاههای تبدیل ضایعات با منشاء نشخوارکنندگان اعلام گردد که از لاشه گاوهای های بالای 30 ماه و -12
گوسفند و بز بالای 18 ماه که به عللی تلف شده اند ( دام های زمین گیر ، بیماری های فلجی- عصبی ، مرگ در مسیر حمل
و نقل و… ) در تولید پودر گوشت و استخوان با منشاء نشخوارکنندگان استفاده ننمایند . در صورت اثبات استفاده از موارد ی اد
شده برخورد قانونی صورت گیرد .
7-6 ) استفاده از مواد مخاطره آمیز ویژه گاو های بالای 12 ماه و گوسفند و بز دارای علائم عصبی در خوراک انسان و -13
خوراک دام مورد مصرف نشخوارکنندگان ممنوع بوده و در صورت تخلف برخورد قانونی صورت گیرد . ( در شرایطی که کشور
در گروه غیر مشخص قرار دارد) .
7-6 ) آمار گاو کشتار شده بالای 30 ماه و تعداد نمونه های اخذ شده ماهانه توسط ادارات کل دامپزشکی استان ها به -14
سازمان ارسال گردد.
یادآوری 1 ) با توجه به اینکه اجرای صحیح ممنوعیت استفاده ازپودر گوشت و استخوان نشخوارکنندگان در خور اک
نشخوارکنندگان نیاز به کنترل دقیق دارد نرم افزار لازم تهیه و همانند سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری جهت مراقبت بیماری
ها گزارش گیری ها به هنگام باشد.
یادآوری 2 ) با توجه به اهمیت مستندات جهت ردیابی اقدامات انجام شده و ارائه به مقامات ذیصلاح بین المللی جهت تغییر
وضعیت کشور از وضعیت نامشخص به کنترل شده یا قابل اغماض کلیه اسناد و مدارک (فرم ها ، صورتجلسات و گواهی های
آموزشی و ...) برای مدت 7 سال جهت ارائه به شکل مناسب بایگانی گردد .
یادآوری 3) کلیه گزارشات و فرم ها از طریق سامانه اطلاعات جغرافیائی بیماری ارسال گردد .
-7-7 ارزیابی کارایی سیستم مراقبت
این ارزیابی مطابق با اطلاعات موجود در نرم افزار مورد نظر بر اساس توصیه های سازمان جهانی بهداشت دام بوده و شامل
موارد زیر می باشد :
7-7 ) جمع بندی و تجزیه و تحلیل داده ها ، تفسیر و انتشار گزارش . -1
87/41/01
١٥٧
برای مشخص نمودن عملکرد هر استان و ( Point value ) 7-7 ) تعیین مجموع ارزش کمی اقدامات انجام شده -2
مقایسه آن ها .
7-7 ) سیستم گزارش دهی ، تعداد نمونه های اخذ شده ، تعداد نمونه های باقیمانده ، تعداد نمونه های نا مناسب و نتایج -3
آزمایشگاهی نمونه ها .
-8 مصرف مواد مخاطره آمیز ویژه در داخل کشور و اقدامات پیشگیرانه :
، (OIE ) 8) با توجه به اینکه بر اساس ریسک سه گانه جنون گاوی کشورها، زون هاوکمپارتمنت های مختلف جهان -1
کشور ما درطبقه ریسک نامشخص قرار می گیرد و با عنایت به اینکه برخی از مواد مخاطر ه آمیز ویژه؛ دام های کشتاری مانند
مغز و چشم مصرف انسانی دارند ، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه از مصرف مواد مخاطره آمیز ویژه مانند مغز و چشم گاوهای
بالای 12 ماه خود داری گردد .همچنین از این گونه مواد در خوراک دام استفاده نگردد .
در گوسفند و بز مصرف لاشه و مغز (مواد مخاطره آمیز BSE 8) در صورت تشخیص قطعی ا ولین مورد مثبت اسکرپی و یا -2
ویژه ) نشخوارکنندگان کوچک بالای 18 ماه ممنوع و نسبت به امحاء آن اقدام و کلیه اقدامات لازم صورت گیرد .
8) دستورالعمل های لازم در ارتباط با نحوه کشتار صحیح و بهداشتی بمنظو ر کاهش مخاطرات بیماری و پیشگیری از -3
آلودگی های ثانویه قسمت های قابل مصرف لاشه با مواد مخاطره آمیزویژه در کشتارگاهها توسط دفتر نظارت ر بهداشت
عمومی سازمان تدوین و ابلاغ گردد .
به نام خدا
( EBL و BVD- MD و IBR ) بیماری های تولید مثل
الف – مراکز اصلاح نژاد و دامداری های تامین کننده گوساله نر این مراکز :
1386 می بایستی این مراکز /43/ براساس دستورالعمل و ضوابط بهداشتی مراکز تولید و توزیع اسپرم نشخوارکنندگان با کد 06
تحت نظارت و پایش قرار گیرند تا تولید اسپرم با باروری مناسب نهایتاً منجر به برقراری و حفظ سلامت دام ها در سطح استاندارد بوده و عاری از پاتوژن های خاص قابل انتقال از طریق اسپرم باشد .
و BVD - MD ، قبل از ورود گاوهای نر و دام های تیزر انتخابی از دامداری ها بایستی از نظر بروسلوز ، سل گاوی و لپتوسپیروز و لکوز منفی باشند . این آزمایشات بایستی به شیوه ای برنامه ریزی شوند که در اسرع وقت IBR و IPV نتایج مشخص گردند تا طول مدت قرنطینه در گاوداری تا آنجا که ممکن است کوتاه باشد پروتکل کنترل و پیشگیری میبایستی براساس دستورالعمل و ضوابط بهداشتی مراکز تولید و توزیع اسپرم نشخوارکنندگان ، صورت گیرد .
ب – بررسی ، نظارت و مراقبت بیماری های مسبب سقط جنین
مطالعه ، بررسی و مراقبت بیماری های مولد سقط جنین بطور جامع ، مستقل ، غیر فعال ودر چند منطقه بطور فعال صورت واهد گرفت . گرچه عوامل گوناگونی در ایجاد عارضه سقط جنین در سراسر کشور ( عوامل کمپلکس ) دخالت دارند . مع لوصف عواملی که در اجرای این طرح برای مطالعه مدنظر می باشند بقرار ذیل است :
Blue tangue -1 ویروس عامل زبان آبی
Neosporasis -2 تک یاخته نئوسپورا کانینوم
Border disease -3 ویروس بوردر
chlamydiasis -4 باکتری کلامیدیا پسیتاسی
Toxoplasmosis -5 تک یاخته توکسوپلاسما گونه ای دردر اسهال ویروسی گاوان
BVD -6 ویروس عامل ر رینوتراکئیت گاوان
IBR -7 ویروس
(Mycoplasmosis ) -8 عوامل مایکوپلاسمایی در بیماری مایکوپلاسموز یا آگالاکسی
(Compylobacteriosis) -9 باکتری کامپیلوباکتر در کامپیلوباکتریوز یا ویبریوز
(Leptospirosis ) -10 باکتری اسپیروکتی لپتوسپیرا در لپتوسپیروزیس
(Salmonellasis ) -11 باکتری سالمونلا در بیماری سالمونلازیس
در این راستا لازم است گزارش عارضه براساس فرم های مربوطه ( فرم گزارش عارضه سقط جنین در گاو - فرم گزارش عارضه سقط جنین در گوسفند و بز ) توسط استان ها انجام گیرد و چنانچه میزان شیوع سقط در واحد اپیدمیولو ژیکی از حد 2 الی 5 درصد افزون تر باشد ، نسبت به اخذ نمونه مرضی مناسب و ارسال به آزمایشگاه مبادرت ورزند . بدیهی است نتایج نمونه های مورد آزمایش استانی به سازمان اعلام و چنانچه امکانات تشخیصی در استان فراهم نباشد نسبت به ارسال نمونه به دفتر بررسی، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی اقدام نمایند .
با توجه به عارضه سقط در گوسفند و بز در نیمه دوم هر سال و اکثریت رخدادهای سقط در گاو در تمام فصول ، تعیین میزان کلی و ارزیابی سالیانه در پایان هر سال محاسبه و نتایج برحسب نوع نمونه های مرضی و مطالعات صورت گرفته به است ان ها اعلام گردد.
پروژه ها و راهکارهای مناسب بشرح ذیل مورد توجه میباشد :
• تجهیز آزمایشگاه های تشخیص ادارات کل دامپزشکی استان ها
87/41/07
٨٩
• تهیه و تولید واکسن مناسب و موثر برعلیه عوامل موجد سقط با همکاری ارگان های ذیربط
• اجرای مقررات قرنطینه ای و بیوسکیوریتی در مورد هر یک از بیماری های واگیردار
• اجرای دوره های اموزشی برای کارشناسان ودوره های ترویجی برای دامداران
87/41/07
٩٠
دستورالعمل و ضوابط بهداشتی مراکز تولید و توزیع اسپرم نشخوارکنندگان
مقدمه :
تلقیح مصنوعی بعنوان یک تکنیک در اصلاح نژاد دام و بمنظور پیشگیری از انتقال و انتشار بیماری ها و همچنین بلحاظ بالابودن ارزش اقتصادی و سهولت در انجام آن در سطح وسیعی در دنیای امروز مورد استفاده قرار می گیرد . در سال 1385 متجاوز از 2 میلیون تلقیح مصنوعی در کشور انجام گرفته که این میزان تنها 25 درصد جمعیت گاوی قابل تلقیح را تحت پوشش قرار داده است . با توجه به توسعه گاوداری و اجرای پروژه های وزارت جهاد کشاورزی در جهت افزایش تولید شیر و گوشت میزان تلقیح در سال پایانی برنامه پنج ساله پنجم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به 6 میلیون تلقیح هدف گذاری گردیده است که بخش عمده اسپرم مورد نیاز بوسیله ایستگاه های تولید اسپرم داخلی تامین خواهد شد . علی رغم اینکه تلقیح مصنوعی بعنوان عامل پیشگیری و کنترل از بیماری های عفونی محسوب می شود ولی خود بالقوه می تواند در صورت عدم رعایت ضوابط بهداشتی سبب انتشار بیماری ها در سطح گسترده در مقایسه با جفتگیری طبیعی گردد . لذا تدوین و اجرای ضوابط بهداشتی دقیق جهت مراکز تولید اسپرم منجمد کشور که منطبق با آخرین یافته های علمی و شرایط خاص کشور ما باشد اجتناب ناپذیر است. اجرای دقیق این ضوابط می تواند علاوه بر پیشگیری از انتشار بسیاری از بیماری ها ، باعث جلب
اعتماد به محصول تولیدی این مراکز توسط مشتریان داخلی و خارجی گردد . دستورالعمل و ضوابط بهداشتی مراکز تولید و توزیع اسپرم در سال 1379 توسط سازمان دامپزشکی کشور تدوین و ابلاغ گردید و اینک در سال 1386 با توجه به ضرورت ها بشرح زیر توسط کمیته علمی – فنی مراکز تولید و توزیع اسپرم مورد بازنگری قرار گرفته است .
هدف:
هدف از تدوین این ضوابط، اعمال مقررات بهداشتی تولید اسپرم با باروری مناسب به منظور برقراری و حفظ سلامت و بهداشت دام ها در سطح استاندارد بوده تا در نهایت اسپرم تولید شده با استانداردهای بین المللی( عاری بودن از پاتوژن های خاص قابل انتقال از طریق اسپرم) مطابقت نماید.
شرایط کلی مورد نیاز مرکز تولید و توزیع اسپرم :
-1 مرکز باید رسماً به تائید سازمان دامپزشکی کشور برسد و مجوزهای لازم را در هریک از مراحل فعالیت خود از این سازمان اخذ نماید .
-2 مرکز بایستی بر اساس ضوابط نظام دامداری از دامداری های مجاور و تأسیسات آنها به طور کامل مجزا بوده و برای جلوگیری از ورود حیوانات وحشی، تمهیدات لازم بکارگرفته شود .
-3 مرکز باید دارای قرنطینه، محل ضدعفونی ، جایگاه نگهداری دا مها، انبار علوفه، امکانات جمع آوری اسپرم، آزمایشگاه، درمانگاه، محل ذخیره اسپرم و تشکیلات اداری مناسب باشد .
-4 مرکز باید قرنطینه خارجی(اولیه) خود را از محدوده مرکز، منطبق با ضوابط سازمان دامپزشکی کشور دایر نماید .
-5 مرکز باید تحت نظارت و کنترل بهداشتی سازمان دامپزشکی کشور باشد. کارشناسان مجاز ازطرف سازمان دامپزشکی مسؤل بازرسی منظم به فواصل حداکثر شش ماه و نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل ها ، روش کار، گزارشات بهداشتی ثبت شده گاوهای نر مرکز ، تولید، ذخیره و فروش اسپرم می باشند .
-6 مرکز باید دائماً تحت نظارت و کنترل مستقیم دامپزشک مقیم مورد تأیید سازمان دامپزشکی کشور به عنوان مسؤل بهداشتی مرکز باشد .
شرایط و ضوابط اختصاصی محل نگهداری گاوهای نر و امکانات جمع آوری اسپرم
-1 جایگاه گاوهای نر باید دارای بخش های جداگانه شامل : پرورشگاه (از زمان خروج از قرنطینه تا آمادگی تولید )، محل
نگهداری گاوهای نرمولد (بصورت انفرادی) و محل نگهداری گاوهای نر بیمار باشد .
-2 گوساله های نر و گاوهای نر مولد اسپرم پس از گذراندن دوران قرنطینه و آمادگی تولید، اجازه ورود به بخش تولید را دارند .
یادآوری 1 : نگهداری گاو ماده وهرگونه دام دیگر در مرکز ممنوع می باشد .
87/41/07
٩١
یادآوری 2 : درصورت نگهداری سگ نگهبان ، بایستی سلامت آن ، توسط دامپزشک مسؤل بهداشتی مرکز تائید شود .
-3 کلیه پرسنل شاغل در مرکز نبایستی با دیگر دام های خارج از مرکز تماس داشته و به سایر واحدهای دامداری تردد داشته
باشند . در صورت هرگونه تردد بایستی حداقل بمدت سه روز از مراجعه به مرکز خودداری نموده و متعاقباً با نظارت دامپزشک مسؤل بهداشتی مرکز و رعایت شرایط بهداشتی، می توانند وارد مرکز شوند .
-4 مسئولیت اجرای کلیه اقدامات بهداشتی در جهت پیشگیری و کنترل بیماری ها و انجام واکسیناسیون و تست های لازم ( یون ، سل ، بروسلوز و ....) با دامپزشک مسؤل بهداشتی مرکز بر اساس آئین نامه و دستور العمل های سازمان دامپزشکی کشور و با نظارت شبکه دامپزشکی منطقه می باشد . در صورت ضرورت استفاده از اکیپ های عملیاتی خارج از مرکز ، بایستی این اکیپ ها حداقل به مدت سه روز قبل از مراجعه به هرگونه واحد دامداری دیگر و یا مرتبط با دامداری خودداری کرده باشند وبا رعایت شرایط بهداشتی وارد مرکز شوند .
یادآوری : مسئولیت بازآموزی و نوآموزی دامپزشک مسؤل بهداشتی مرکز به عهده سازمان دامپزشکی کشور میباشد .
-5 کلیه پرسنل شاغل اعم از دائمی و فصلی در مرکز ملزم به داشتن کارت بهداشتی معتبر از وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی می باشند .
-6 پرسنل مرکز ملزم به گذرانیدن دور ههای آموزشی لازم و رعایت اصول بهداشتی در حد استاندارد به منظور جلوگیری از ورود ارگانیسم های بیماری زا می باشند .
یادآوری : مسئولیت برگزاری دوره های آموزشی به عهده مدیریت مرکز می باشد .
-7 در مبادی ورودی مرکز باید اتاق های رختکن ، سرویس های بهداشتی ، دوش با کوریدور یک طرفه تأسیس شده و لباس های مخصوص و چکمه جهت پرسنل فراهم گردد .
-8 ورود افراد متفرقه به مرکز تنها باید زیر نظر مدیر مرکز با نظر دامپزشک مسؤل بهداشتی و در حد ضرورت با رعایت شرایط وضوابط بهداشتی انجام شود . در مبادی ورودی مرکز دوش گرفتن ، تعویض لباس و پوشیدن لباس و چکمه مخصوص مرکز و عبور از کوریدور بهداشتی مخصوص برای افراد الزامی است . اسامی و آدرس مراجعین نیز به طور کامل در دفتر مربوطه ثبت گردد .
-9 کلیه وسایل، مواد و تجهیزات فنی مورد استفاده قبل از ورود به مرکز در صورت لزوم به روش مناسب ضدعفونی شود.
-10 کامیون ها و وسایل نقل و انتقال دام ، اجازه ورود به مرکز را نداشته و محل بارگیری باید در مجاورت مرکز فراهم گردد.
وسایل حمل ونقل نیز باید مخصوص مرکز تهیه شده باشند .
-11 جایگاه دام ها و محل جمع آوری اسپرم باید روزانه تمیز شده و حداقل سه ماه یکبار به طور کامل ضد عفونی و سوزانیده شود . مبارزه علیه جوندگان و حشرات بر اساس یک برنامه منظم (پروتکل اجرائی) صورت پذیرد .
-12 فضولات دامی باید مرتباً جمع آوری شده واز مرکز خارج گردد . در صورت استفاده از وسیله نقلیه مرکز جهت خروج کود بایستی ، در زمان ورود نسبت به شستشو و ضدعفونی آن اقدام شود .
-13 علوفه و سایر مواد غذایی مورد استفاده در مرکز باید از مراکز مجاز تامین گردد .
-14 محل انبار علوفه و خوراک دام باید به گون های طراحی و احداث گردد که درب تخلیه آن به خارج از محوطه مرکز باز شود .
شرایط و ضوابط بهداشتی اختصاصی آزمایشگاه اسپرم مستقر در مرکز -1 آزمایشگاه اسپرم باید از جایگاه نگهداری دام ها مجزا باشد و دارای بخش های جداگانه ای شامل محل شستشو جهت تمیزنمودن و آماده سازی واژن های مصنوعی ، ارزیابی و فرآوری اسپرم ، و محل ذخیره اسپرم باشد .
-2 ساختمان آزمایشگاه بایستی از مواد قابل شستشو و ضد عفونی ، بنا شده باشد .
-3 پرسنل آزمایشگاه باید از نظر فنی دارای صلاحیت لازم بوده و ضمن آشنایی با ضوابط بهداشتی، اصول بهداشتی استاندارد را در حین عملیات جمع آوری ، ارزیابی ، فرآوری وذخیره سازی اسپرم رعایت نمایند تا از امکان ورود هر گونه ارگانیسم بیماریزا جلوگیری گردد .
87/41/07
٩٢
یادآوری : پرسنل آزمایشگاه قبل از ورود به آزمایشگاه ملزم به دوش گرفتن و پوشیدن لباس ها و کفش اختصاصی آزمایشگاه می باشند .
-4 ورود افراد متفرقه به آزمایشگاه ممنوع می باشد .
یادآوری : مراجعین به آزمایشگاه باید به حداقل رسیده و بازدیدها باید با اجازه رسمی وکنترل شده باشد . بازدیدکنندگان ضمن
رعایت ضوابط بهداشتی ملزم به دوش گرفتن ، تعویض لباس ، پوشیدن روپوش وچکمه بوده و باید ورود وخروج آن ها ثبت گردد .
-5 کلیه وسایل ورودی به آزمایشگاه باید به روش مناسب ضد عفونی گردند .
-6 کلیه وسایل مورد استفاده در آزمایشگاه پس از پایان کار روزانه بایستی تمیز وضد عفونی شوند .
-7 برای جلوگیری از تماس مستقیم و بروز آلودگی، اسپرم جمع آوری شده از طریق پنجره ای که به همین منظور طراحی شده
است به آزمایشگاه رسانده شود .
-8 مبارزه علیه جوندگان و حشرات در آزمایشگاه بر اساس یک برنامه منظم ( پروتکل اجرائی) انجام پذیرد .
-9 اطاق های ذخیره اسپرم و ظروف نگهداری اسپرم را باید بتوان بسهولت تمیز و ضد عفونی نمود.
-10 فقط اسپرم هایی مجاز به فرآوری می باشند که از گاوهای نر سالم دهنده اسپرم اخذ شده باشند .
-11 کلیه موارد فوق با نظارت و تایید دامپزشک مسؤل بهداشتی مرکز بوده و آموز شهای لازم برای پرسنل توسط وی صورت
پذیرد.
آزمایش های لازم جهت گوساله های نر ، گاوهای مولد و دا مهای تیزر
-1 آزمایش های قبل از ورود به قرنطینه:
گاوهای مولد ودام های تیزری می توانند به مرکز وارد شوند که مقررات بهداشتی- قرنطینه ای تدوین شده توسط سازمان
دامپزشکی در مورد آن ها به اجرا گذارده شده باشد.
-1 گوساله های نر بایستی از گله هایی انتخاب شوند که ضوابط و مقررات بهداشتی اعلام شده توسط سازمان دامپزشکی -1
در آن ها بطور کامل رعایت شده باشند ، از جمله :
الف) تحت پوشش نظام پایش و مراقبت بیماری های دامی باشند .
ب) کلیه موارد خرید و فروش (ورود و خروج دام) را اعلام نمایند .
ج) کلیه اقدامات بهداشتی، پیشگیری و کنترلی را به شبکه دامپزشکی منطقه گزارش نمایند .
د) محدودیت اعلام شده توسط شبکه دامپزشکی منطقه در کلیه امور را اجرا نمایند .
-2 گوساله های نر بایستی بر اساس اعلام رسمی سازمان دامپزشکی کشور از گله های عاری ازسل و بروسلوز انتخاب -1
گردند .
-3 گله های انتخابی بایستی از نظر بیماری های مسری نظیر تب برفکی ، تب سه روزه ، لپتوسپیروز ، یون و ... در زمان -1
انتخاب ، فاقد علائم بالینی باشند .
-4 گوساله های مورد نظر تا زمان انتقال به قرنطینه در جایگاه جداگانه ودر شرایط مناسب بهداشتی نگهداری شوند. -1
-5 گوساله های نر از نظر ظاهری سالم و طبیعی بوده و قبل از ورود به قرنطینه از نظر آزمایش های ذیل منفی باشند: -1
الف) بروسلوز
ب) سل
ج) لکوز
(BVD-MD) د) بیماری اسهال ویروسی- مخاطی گاوان
یا الایزا آنتی ژن ) انجام گرفته و نتیجه منفی PCR ، آزمایش جدا سازی ویروس یا یکی از آزمایش های (ایمنوپراکسیداز
باشد .
( IBR–IPV ) ه) بیماری تورم عفونی نای گاوان- ولوواژنیت پوستولار عفونی
87/41/07
٩٣
یا الایزا انجام گیرد و نتیجه آزمایش ها منفی باشد . SN آزمایش های مثبت هستند باید تا حداکثر سن 9 ماهگی در جایگاه جداگانه IBR یادآوری : گوساله هایی که قبل از 6 ماهگی از نظر لکوز و
نگهداری شده و پس از انجام آزمایشات سرولوژی در صورت نتیجه منفی به قرنطینه حمل شوند .
و) از نظر بیماری یون ضمن منفی بودن ، از مادر منفی نیز متولد شده باشد ( آزمایش انتخابی الایزا و کشت میکروبی می باشد) . ز) از نظر تریکوموناس و کامپیلوباکترفتوس منفی باشند (آزمایشات پس از 6ماهگی انجام گیرد) .ح) از نظر لپتوسپیروز گوساله منفی انتخاب شده و دو تزریق استرپتومایسین به فاصله 15 روز انجام پذیرد.
و کمبود (BLAD) ط) گوساله های خریداری شده از نظر بیماری های ژنتیکی( بیماری کاهش چسبندگی لوکوسیتی گاوی
مورد آزمایش قرار گیرند و منفی باشند . (DUMPS) یوریدین مونوفسفات
یادآوری 1 : به منظور کنترل آلودگی و فراهم شدن شرایط لازم محیطی ، توصیه م یگردد خرید گوساله های انتخابی از گل هها تا
سن 6 ماهگی صورت گرفته و متعاقباً در شرایط قرنطینه ای نگهداری شده و آزمایش های ذکر شده فوق در زمان سنی مناسب در
قرنطینه صورت پذیرد .
یادآوری 2 : کلیه آزمایش های ذکر شده فوق در آزمایشگا ههای مجاز مورد تائید سازمان دامپزشکی کشور صورت پذیرد.
-2 آزمایش دام ها در ایستگاه قرنطینه دا مهای انتخاب شده از دامداری ها به صورت انفرادی و کاملا مجزا باید حداقل به مدت 28 روز در ایستگاه قرنطینه نگهداری شوند . آزمایشات تشخیصی زیر حداقل 21 روز بعد از ورود به ایستگاه قرنطینه بر روی آن ها انجام گیرد. در مورد آزمایش کامپیلوباکترفتوس و تریکوموناس فتوس میتوان 7 روز پس از ورود به قرنطینه اقدام نمود .
آزمایش های روتین :
الف) از نظر بروسلوز و سل انجام و نتایج منفی باشند .
(BVD-MD) ب) بیماری اسهال ویروسی- مخاطی گاوان
کلیه دام ها ، ، Persistently Infected (PI) با عفونت پایدار BVD-MD -1 به منظور مشخص شدن دام های ناقل یا الایزا تسخیری (آنتی ژن) قرار گیرند . PCR ، باید تحت آزمایش یکی از تست های : جداسازی ویروس ، ایمونوپراکسیداز -2 در صورتی که دامی از نظر ویروس مثبت قلمداد شود ، پس از جداسازی دام مثبت کلیه دا مهای قرنطینه حداقل تا 21 روز ،
BVD- با ویروس (PI) مجدداً آزمایش شوند . دام هایی که در دو مرحله آزمایش مثبت گردند باید به عنوان عفونت پایدار محسوب شده واجازه ورود به مرکز را ندارند . دام هایی که در آزمایش دوم منفی هستند می توانند به مرکز وارد شوند . MD
-3 فقط دام هایی اجازه ورود به مرکز را دارند که در آزمایش های ایستگاه قرنطینه از نظر وجود ویروس بر اساس بندهای 1 و 2
منفی بوده و دوره قرنطینه را گذرانیده باشند .
د) آزمایش کامپیلوباکترفتوس
-1 در مورد دا مهای کمتر از 6 ماه و یا دا مهایی که قبل از قرنطینه از دا مهای ماده به صورت مجزا نگهداری شده اند فقط یک
بار آزمایش کشت نمونه غلاف قضیب با نتیجه منفی کافی است .
-2 دام های 6 ماهه ویا بیشتر ویا آن دسته که بصورت گروهی قبل از قرنطینه با دا مهای ماده نگهداری شده اند باید در سه بار
آزمایش کشت نمونه های غلاف قضیب که به فواصل یک هفته اخذ شده است ، منفی باشند .
ه ) آزمایش تریکوموناس
1 در مورد دام های کمتر از 6 ماه ویا دام هایی که قبل از قرنطینه از دا مهای ماده به صورت مجزا نگهداری شده اند فقط
یک بار آزمایش کشت نمونه غلاف قضیب با نتیجه منفی کافی است .
2 دام های 6 ماهه ویا بیشتر ویا آن دسته که بصورت گروهی قبل از قرنطینه با دام های ماده نگهداری شده اند باید در سه بار
آزمایش کشت نمونه های غلاف قضیب که به فواصل یک هفته اخذ شده است ، منفی باشند .
87/41/07
٩٤
IBR - IPV ( و
یا الایزا انجام گیرد و نتیجه آزمایش منفی باشد و در صورتی که دام قبلاً واکسن مارکر دار SN کلیه دام ها آزمایش
دریافت کرده باشند ، آنتی بادی ناشی از واکسن بلامانع است .
یا مشخص نمودن آنتی ژن به وسیله یکی از AGID تست سرمی الایزا و (Bluetongue ) ز ) از نظر بیماری زبان آبی صورت گرفته و نتیجه آزمایش ها منفی باشد . ,PCR , آزمایش های ایمینوکپچر جداسازی ویروس ح) از نظر بیماری لکوز آزمایش انتخابی الیزا یا ژل صورت گرفته و نتیجه منفی باشد .
ط) از نظر بیماری لپتوسپیروز کلیه دام ها از نظر هر پنج سرووار :
مورد تست ( L. pomona, L. hardjo, L. grippotyphosa, L. icterohemorrhagiae, L. canicola)
قرار گیرند و نتیجه آزمایش ها منفی باشد و در مدت قرنطینه دو نوبت استرپتومایسین دریافت نمایند . ( MAT ) سرمی
برنامه آزمایش گاوهایی که در مرکز به طور ثابت هستند :
کلیه ضوابط بهداشتی مرتبط با بیماری های واگیردار بایستی در واحد به اجرا گذاشته شود و همچنین کلیه این گاوها باید حداقل سالی یکبار مورد آزمایش های ذیل قرار گیرند .
الف) بروسلوز : تست سرمی ، نتیجه کلیه دا مها باید منفی باشد . در صورت مثبت بودن برابر آیین نامه اجرایی ریشه کنی بروسلوز
برخورد گردد .
ب) سل : تست جلدی ، نتیجه کلیه دام ها باید منفی باشد . در صورت مثبت بودن تست توبرکولین برابر آیین نامه اجرایی ریشه کنی سل گاوی برخورد گردد .
ج) یون: از نظر بیماری یون با انجام آزمایش الایزا و کشت میکروبی ، نتایج منفی باشد .
کلیه دا مها به منظور تعیین وجود آنتی ژن باید مورد آزمایش قرار : (BVD-MD) د) بیماری اسهال ویروسی- مخاطی گاوان گیرند و نتایج منفی باشد .
یا الایزا انجام گیرد و نتایج منفی باشد SN آزمایش های :IBR-IPV ( ه
یا مشخص نمودن آنتی ژن به وسیله یکی از AGID تست سرمی الایزا و (Bluetongue ) و) از نظر بیماری زبان آبی و جداسازی ویروس صورت گرفته و نتایج منفی باشد . PCR , آزمایش های ایمینو کپچر ز) از نظر بیماری لکوز آزمایش انتخابی الایزا یا ژل صورت گرفته و نتایج منفی باشد.
تبصره : تست فوق با توجه به وضعیت واحدهای موجود و بیماری ها با فواصل 6 ماه یکبار به اجرا گذاشته شود.
ح) از نظر بیماری لپتوسپیروز کلیه دام ها جهت پنج سرووار :
مورد تست (L. pomona, L. hardjo, L. grippotyphosa, L. icterohemorrhagiae, L. canicola)
1به بالا مثبت قلمداد می شود). / تیتر 100 MAT قرار گیرند و نتیجه آزمایش ها منفی باشد( در تست ( MAT ) سرمی
ط) کامپیلو باکتر فتوس
نمونه های اخذ شده از غلاف قضیب باید کشت داده شوند .
گاوهایی باید مورد آزمایش قرار گیرند که تولید کننده اسپرم هستند و یا با گاوهای تولید کننده اسپرم در تماس می باشند .
گاوهایی که پس از یک دوره 6 ماهه استراحت برای تولید اسپرم برگشت داده می شوند باید 30 روز قبل از سرگیری تولید،
مورد آزمایش قرار گیرند و نتایج منفی باشد .
ی) تریکو موناس فتوس
1 - نمونه های اخذ شده از غلاف قضیب باید کشت داده شوند .
2 - گاوهایی باید مورد آزمایش قرار گیرند که تولید کننده اسپرم هستند ویا با گاوهای تولید کننده اسپرم در تماس می
باشند.گاوهایی که پس از یک دوره 6ماهه استراحت برای تولید اسپرم برگشت داده می شوند باید 30 روز قبل از سرگیری تولید
مورد آزمایش قرار گیرند و نتایج منفی باشد .
87/41/07
٩٥
شرایط بهداشتی جمع آوری و فرآوری اسپرم
با توجه به این که میکروارگانیسم های موجود در اسپرم غالباً از گونه های ساپروفیت هستند، در عین حال پاتوژن هایی نظیر لانسفیلد) ، ایشرشیاکلی و B و A اکتینومایسس پیوژنز بویس ، استافیلوکوکوس آرئوس ، استرپتوکوکوس (گروههای اسپرم فرآوری شده شاخص (CFU1/ml) پسودوموناس آئروژینوزا نیز ممکن است حضور داشته باشند . شمارش باکتریایی خوبی از رعایت استانداردهای بهداشتی است . تعداد باکتری ها از 5000 باکتری در هر میلی لیتر نباید بیشتر باشد .
-1 شرایط مدیریتی گاوهای نر :
هدف ، نگهداری گاوهای نر در جایگاه تمیز و بهداشتی است . تمیز بودن ناحیه پایین قفسه سینه و شکم توصیه و تأکید می شود .
-1 نگهداری گاوهای نر در مرتع و یا در جایگاه بسته باید کاملا بهداشتی باشد . بستر دام در حد لزوم بطور مرتب تعویض -1
گردد .
-2 موهای بدن باید تمیز و کوتاه شوند . -1
-3 طول موهای اطراف غلاف قضیب باید پس از کوتاه کردن حدود 2 سانتی متر گردد . به دلیل نقش حفاظتی ، تمامی -1
موهای این ناحیه نباید برداشته شود . زدودن کلیه موها ممکن است موجب تحریک مخاط غلاف قضیب گردد .
-4 بدن دام مرتباً برس زده شده و در صورت لزوم یک روز قبل از جمع آوری اسپرم بخصوص نواحی زیر شکم کاملاً -1
برس زده شود .
-5 در صورت آلودگی زیاد ، نواحی زیر شکم ، منفذ غلاف قضیب و نواحی مجاور کاملاً تمیز شده و به وسیله صابون و -1
پلشت برها شستشو ، آبکشی و خشک گردد .
-6 در زمان ورود دام به محل جمع آوری اسپرم ، تکنسین مربوطه باید از تمیز بودن دام مطمئن گردد. مواد مدفوعی، -1
بستر و مواد غذایی نباید توسط بدن و سم ها به محل جمع آوری اسپرم وارد شود، زیرا اینگونه مواد شدیداً آلوده می باشند .
-2 شرایط بهداشتی جمع آوری اسپرم :
-1 کف جایگاه پرش دام باید بنحوی طراحی شده باشد که قابلیت تمیز شدن و ضد عفونی کردن را داشته باشد . از ایجاد -2
گرد و خاک در محل باید پرهیز شود .
-2 قسمت خلفی گاوهای تیزر و یا ماکت مخصوص باید تمیز بوده و در مورد گاوهای تیزر پس از هر روز کاری و در مورد -2
ماکت پس از هر بار جمع آوری اسپرم تمیز و ضد عفونی گردد . از پوشش های پلاستیکی یکبار مصرف نیز می توان استفاده کرد .
-3 فرد جمع آوری کننده اسپرم در هنگام تماس با قضیب گاو نر باید از دستکش های یکبار مصرف استفاده نماید . -2
-4 مهبل مصنوعی پس از هر بار جمع آوری اسپرم باید کاملاً تمیز گردد . برای این منظور اجزاء مختلف آن جدا گردیده و -2
شستشو شده ، پس از آبکشی خشک و برای جلوگیری از ورود گرد و خاک به آن در قفسه قرار داده شود. بدنه داخلی و قسمت
98 – مخروطی مهبل های مصنوعی قبل از بستن اجزا ء آن با موادی که حاوی اتیل الکل هفتاد درصد یا ایزو پروپیل الکل 99
درصد ، اتیلن اکسید و یا با بخار ضد عفونی شود . مهبل های مصنوعی باید تمیز و بهداشتی باقی بماند .
-5 مواد روان کننده مصرفی باید بهداشتی و در معرض گرد و غبار قرار نداشته باشد . وسیله ای که برای پخش این مواد -2
در داخل مهبل مصنوعی استفاده می شود باید تمیز و بهداشتی نگهداری شود .
-6 مهبل مصنوعی نباید پس از انزال گاو نر تکان داده شود زیرا ممکن است مواد روان کننده از قسمت مخروطی وارد -2
اسپرم جمع آوری شده گردد .
Colony Forming Unite 1-
87/41/07
٩٦
-7 در صورت جمع آوری پی در پی انزال از یک گاو نر و یا دخول بدون انزال در مهبل مصنوعی ، مهبل باید در هر بار -2
تعویض گردد.
-8 لوله جمع آوری اسپرم باید به صورت یکبار مصرف و یا استریل شده ( در اتو کلاو 121 درجه سانتی گراد و یا حرارت -2
آون 180 درجه سانتی گراد حد اقل به مدت نیم ساعت ) مورد استفاده قرار گیرد .
-9 پس از اتمام جمع آوری اسپرم تا زمان انتقال به آزمایشگاه قسمت مخروطی مهبل مصنوعی از لوله جدا نگردد . -2
-3 شرایط آزمایشگاه فرآوری اسپرم :
-1 کلیه عملیات آزمایشگاهی باید در محیط بسته انجام شود . وسایل آزمایشگاه نباید در دسترس کارکنان غیرمجاز قرار -3
گیرد .
-2 ساختمان آزمایشگاه باید بنحوی ساخته شده باشد که دیوار ها و کف آن قابلیت تمیز شدن و ضد عفونی کردن را داشته -3
باشد .
-3 ساختمان آزمایشگاه باید روزانه تمیز شده و کلیه غبارات زدوده گردد . -3
-4 به منظور به حداقل رساندن جابجایی هوا در محیط آزمایشگاه ، نمونه اسپرم جمع آوری شده از دریچه تعبیه شده در -3
اتاق جمع آوری به آزمایشگاه منتقل گردد .
-5 عملیات فرآوری اسپرم توسط پرسنل خاص صورت گیرد و هیچ گاه از پرسنل جمع آوری اسپرم در کارهای -3
آزمایشگاهی استفاده نگردد .
-4 رقیق کننده ها :
-1 کلیه ظروف مورد استفاده باید استریل و درب دار باشند . -4
0/22 ) یا اتو کلاو ( 121 درجه سانتی گراد به μm) -2 مایعات بافر بکار رفته در رقیق کننده ها باید توسط فیلتراسیون -4
مدت نیم ساعت ) استریل شوند .
-3 آب مصرفی در رقیق کننده ها باید استریل بوده و قبل از مصرف کاملاً سرد شود. -4
-4 حتی الامکان از رقیق کنند ههای آماده با منشاء پروتئین گیاهی استفاده شود . -4
-5 در صورت استفاده از شیر ، زرده تخم مرغ ویا دیگر پروتئین های حیوانی در رقیق سازی اسپرم ، محصول تهیه شده -4
تهیه و یا تحت حرارت 92 درجه سانتی گراد به مدت UHT باید عاری از پاتوژن بوده ویا استریل گردد (شیر مصرفی با روش
تهیه شده باشد) . SPF 3-5 دقیقه قرار گرفته و تخم مرغ مصرفی نیز از گله های
-6 در جداسازی زرده تخم مرغ از تخم مرغ ، اصول آسپتیک باید رعایت گردد. -4
-7 رقیق کننده ها نباید بیش از 72 ساعت در 5+ درجه سانتیگراد نگهداری شوند. در صورت ذخیره طولانی رقیق کننده ها -4
باید در 20 - درجه سانتیگراد نگهداری شوند .
-8 رقیق کننده باید حاوی مخلوطی از آنتی بیوتیک های مجاز وسی عالطیف موثر بر عوامل مایکوپلاسمائی ، کلامیدیائی، -4
باکتری های گرم مثبت و گرم منفی باشد .
یادآوری : نوع آنتی بیوتیک های مصرفی باید در بر چسب اسپرم تولیدی درج گردد .
-5 مراحل رقیق سازی و بسته بندی :
-1 درب لوله های حاوی اسپرم تازه به محض ورود به آزمایشگاه سریعاً بسته و تا زمان آماده سازی به صورت سر بسته -5
نگهداری شود
-2 اسپرم بعد از رقیق سازی و در زمان انجماد باید در ظروف در بسته نگهداری شود. -5
-3 بسته های پایت پس از باز شدن بایستی بلا فاصله مورد استفاده قرار گیرند. -5
87/41/07
٩٧
-4 وسایلی که استفاده مکرر دارند باید با استفاده از الکل ، اتیلن اکسید ، بخار و یا با سایر روش های تایید شده، سترون -5
گردد.
-5 در صورت استفاده از پودرهای مسدود کننده پایت ها از ایجاد آلودگی، اجتناب گردد. -5
شرایط ذخیره سازی اسپرم :
-1 اسپرم های تولید شده باید به طور جداگانه در نیتروژن مایع تازه در کانتینر ضدعفونی شده نگهداری شوند. پایت های اسپرم
باید با استانداردهای بین المللی(کد مرکز ، نژاد ، شماره بدن دام ، شماره ثبت ملی و تاریخ تولید و ...) نشاندار شوند و قبل از مصرف به مدت شش ماه در قرنطینه نگهداری شده باشند .
مدت زمان قرنطینه BLV تبصره : در صورت اخذ نتیجه منفی در سه تست متوالی (سه ماه، شش ماه و ی کسال) از نظر بیماری اسپرم همان گاو نر به یکماه کاهش می یابد .
-2 بسته های اسپرم قبل از توزیع باید مجوز لازم را از مسؤل بهداشتی مرکز دریافت کرده باشند .
-3 اسپرم در کنار سایر مواد ژنتیکی نباید نگهداری شود.
87/41/07
٩٨
در واحدهای BVD, IBR, LEPTOSPIROSIS & NEOSPROSIS بررسی ، مراقبت و کنترل بیماری های گاوداری صنعتی (برنامه اجرائی داوطلبانه با همکاری دامدار) با توجه به رشد و توسعه گاوداری های صنع تی شیری در دهه های اخیر ، کنترل بیماری های استراتژیک نظیر بیماری تب برفکی که از جمله رسالت های اصلی سازمان دامپزشکی کشور محسوب می گردد و ارائه طریق به منظور کنترل سایر بیماری دامی که موجب کاهش تولید و باروری در این واحدها می گردند، جایگاه خاصی یافته است . سقط جنین و تاخیر در
باروری از جمله معضلات گاوداری های صنعتی محسوب می گردند که در کنار مسائل مدیریتی ، می توانند زیان های قابل BVD, IBR, توجهی به این واحدها وارد سازند. در بین عوامل بیماری زای مسبب این عوارض می توان به چهار بیماری اشاره نمود. به منظور افزایش آگاهی دامداران با عوارض این بیماری ها، راه های Leptospiros & Neosporose کنترل و پیشگیری از آن ها ، چگونگی بررسی و ارزیابی سطح آلودگی گاوداری های صنعتی و راههای کاهش سطح آلودگی و طرق مختلف کنترل و پیشگیری آن ها... ارائه می شود تا به عنوان رهنمود در اختیار دامداران ، دامپزشکان مسئول بهداشت ودرمان گاوداری ها و ادارات کل دامپزشکی استان ها قرار می گیرد .
شرایط و ضوابط کلی:
1. صاحبان گاوداری ها ، دامپزشکان فارم و مدیرانی که در برنامه کنترل داوطلبانه سقط جنین شرکت می نمایند بایستی بطور
کامل با جزئیات برنامه کاری آشنا بوده و برای رسیدن به هدف نهائی که همان کنترل بیماری است تلاش و جدیت نمایند.
2. برای کنترل این بیماری ها، گاوداری هائی می توانند این برنامه را اجرا نمایند که تحت یک مدیریت اجرائی یکسان باشند
3. حصارکشی و جداسازی دامداری بایستی به گونه ای باشد که امکان تماس مستقیم دام با دامهای واحدهای مجاور و دام
های عبوری از کنار واحد وجود نداشته باشد .
از طریق آبهای جاری وجود دارد حتی المقدور سعی IBR-BVD- LEP. 4. از آن جائی که احتمال انتقال بیماری های
گردد از آب های جاری که امکان تماس گله های گوسفندی و یا گاوی با آن ها وجود داشته و یا این آب ها از درون سایردامداری ها عبور می نمایند، برای شرب دام های واحد استفاده نگردد .
5. وضعیت سلامتی و عاری بودن برای هریک از بیماری های مورد بحث در این برنامه جداگانه ارزیابی شده و دامداری هائی که هنوز از نظر یک بیماری بطور قطعی پاک نگردیده اند در حکم واحدهای آلوده م یباشند.
6. هیچ نوع دامی نبایستی وارد گله گردد مگر اینکه از گله های با وضعیت مشابه و یا بالاتر ( از نظر بیماری های فوق) واقع در این برنامه انتخاب گردند . در غیر این صورت این دام ها می باید در مکان مجزا برای مدت زمان لازم نگهداری شده و آزمایش (ات) لازم برای بیماری (های) مورد نظر به اجرا گذاشته و وضعیت آن ها بررسی گردد.
7. گله های وارده شده در برنامه کنترلی نبایستی با دام های سایر واحدها و یا با سطح ارزیابی پائین تر تماس داشته باشند ، در
غیر اینصورت وضعیت ارزیابی آن ها از نظر اطمیان بخشی تنزل یافته و برای وارد شدن مجدد در برنامه بعنوان یک گله غیرپاک با آن ها برخورد خواهد شد .
8. آغوز نبایستی از گله های غیر پاک و با سطح اطمینان پائین تر، برای گله های پاک تهیه گردد.
9. لوازمی از قبیل مایع خوران، لوازم جراحی، سوزن های تزریق زیر جلدی، و .. که می توانند اغشته به خون گردند نبایستی به صورت مشترک در سایر واحدها مصرف گردند .
10 . لوازم و ابزارهایی که احتمال مصرف به صورت مشترک در واحدها دارند( کامیون حمل دام ، علوفه ، شیر و ...) بایستی قبل از ورود به دامداری با مواد ضدعفونی کننده مناسب ، ضدعفونی گردند .
11 . در صورت هر نوع تغییر در گله که می تواند وضعیت بهداشتی فارم را تحت تاثیر قرار دهد، دامپزشک فارم موظف است در اسرع وقت مراتب را به مجری برنامه اطلاع دهد .
امنیت زیستی گاوداری :
امنیت زیستی دامداری شامل کلیه اقداماتی است که به منظور کاهش یا جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا در جمعیت گاوی موجود در دامداری ، بکار گرفته می شوند .
• هر گاوی که مربوط به گله های با وضعیت نامشخص بیماری باشد بایستی بعنوان منبع بیماری قلمداد گردد.
• احتمال خطر ورود بیماری به یک گله ارتباط مستقیمی به وسعت اقدامات بهداشتی و شدت بکارگیری آنها دارد.
• با اینحال اقدامات بهداشتی دامداری هرگز نمی تواند مطلق بوده و موارد و تذکرات بیان شده در این مبحث که پایه علمی
دارند نمی توانند صد درصد رخداد بیماری جدید در گله را تضمین نمایند.
اقدامات عمومی
آن چه در زیر می آید نمایانگر استانداردهای مناسب دامداری است و هر دامدار آگاه و هوشیاری بایستی برای پذیرش و اجرای آن ها تلاش نماید :
1. در صورت لزوم خرید و جایگزینی دام ، لازم است این دام ها از واحدهای با وضعیت مشخص و عاری از بیماری واگیر خاص ، خریداری گردند .
2. هرگاه امکان خرید دام های جایگزین از واحدهای پاک از نظر بیماری های یادشده نباشد، قبل از خرید و حمل به دامداری جدا شده و آزمایشات لازم بر روی ان ها صورت پذیرد.
3. تحت هر شریطی از قرض گرفتن دام های نر دیگران خوداری گردد .
4. امکانات و فضای مناسب برای جداسازی تمامی دام های ورودی به گله فراهم گردد. بطوریکه امکان تماس دام های جدید با هیچ یک از دام های موجود در گله نباشد.
5. زهکشی و مدفوع دام های جدید نبایستی هیچ گونه تماسی با دام های خود گله داشته باشد. وسایل و لوازم مورد مصرف برای هر دو گروه دام ها بایستی جداگانه باشد. مدفوع و فضولات این دام های بایستی در مکان جداگانه جمع آوری و خشک گردد و زمانی می توان به کود دامداری اضافه شود که نتایج آزمایشات این دام ها قابل قبول باشد.
6. آزمایشات با نتایج مغایر_ در صورتیکه دو یا چند دام به صورت گروه های جداگانه در محل قرنطینه نگهداری می شوند و نتایج آزمایشات یک و یا چند گروه با هم مغایرت داشته باشند ، تمامی دام های واقع در محل قرنطینه در معرض خطر بوده و بایستی مجدداً مورد آزمایش قرار گیرند.
7. از تماس مستقیم ویا غیر مستقیم دام ها با گله های با وضعیت نامشخص و یا سطح بهداشتی نازلتر از گله خود جلوگیری شود. در صورت بروز چنین تماسی، گله وضعیت خود را در برنامه کنترلی از دست داده و بایستی دام های در تماس در محل قرنطینه نگهداری شده و در طی مدت زمان لازم آزماشیات مربوط به بیماری های مورد نظر را بگذرانند .
8. امکان دسترسی به دامداری برای افراد غیر مسئول محدود شود.
9. از ورود عامل بیماری زا از طریق لباس و یا کفش ( پرسنل تلقیح مصنوعی، دامپزشکان فارم ، تکنسین های سم چین،
همسایه ها) یا از طریق لوازم( وسائل نقلیه، لوازم خراش دهنده بدن دام و لوازم اندازه گیری) جلوگیری بعمل آید . ایمن ترین و مناسب ترین گزینه استفاده از لوازم ، ابزارها ، لباس کار ، چکمه و ... متعلق به خود دامداری است . لباس کار و پاپوش های یکبار مصرف برای بازدیدکنندگان اتفاقی از دامداری بایستی فراهم گردد. در ضد عفونی و پاک کردن دقیق لوازم آلوده به خون(سم چین، لوازم اخته ، شاخ سوز و ...) دقت شود . از ست واکسیناسیون مخصوص به دامداری استفاده شود. از استفاده مشترک از ابزارهای دامپزشکی قبل از اطمینان از استریل شدن مجدد آن ها خوداری گردد .
10 . دسترسی وسائل نقلیه خصوصاٌ کامیون های حمل دام به دامداری محدود و تحت کنترل در آید. جهت انتقال و جابجائی دام ها محل خاصی در منطقه ای جدا از محل نگهداری دام ها در نظر گرفته شود. وسائل نقلیه قبل از استفاده بدقت تمیز شده و با استفاده از ضدعفونی کننده های مناسب ضدعفونی گردند. در صورت امکان راننده تا اتمام کار جابجائی و انتقال دام به وسیله خود، پشت فرمان قرار داشته و از خودرو پیاده نگردد و به هیچ وجهه نبایستی در جابجائی و پیاده و سوارکردن دام کمک نماید، مگر اینکه از لباس کار و چکمه دامداری استفاده نماید.
11 . خرید خوراک و بستر دامداری از فروشندگان قابل اعتماد صورت پذیرد.
87/41/01
١٠٨
12 . با تدوین و اجرای برنامه کنترل جوندگان برای واحد دامداری ، از دسترسی جانواران موذی و حیات وحش به انبارهای خوراک و بستر و جایگاه نگهداری دام ها جلوگیری شود ( بخصوص جوندگان) .13 . در صورت امکان از آب لوله کشی(آب ضد عفونی شده) به جای آب جاری بعنوان منبع اصلی آب فارم استفاده شود.
باشند. IBR-BVD - LEP 14 . جنین و اسپرم بایستی از دهنده های عاری از بیماری های
15 . گوسفند می تواند برخی از بیماری ها را که برای گاو زیان آور است در خود پنهان نماید . بنابراین از تماس مابین گوسفند و گاو جلوگیری بعمل آید . از کود گوسفندی در مزارع و چراگاه های مورد استفاده برای گاو، اسفاده نگردد( مگر پس از عمل آوری کامل کود).و لپتوسپیروز از منابع آبی وجود دارد ، حتی المقدور امکان BVD 16 . از آن جائی که امکان و خطر ابتلای گاو به بیماری های دسترسی دام به آب های جاری که احتمال استفاده از سرچشمه آن ها توسط گاو و یا گوسفند می رود ، به حداقل رسانیده
شود .
17 . جایگاه های دام های قرنطینه ای حداقل 3 متر از سایر دام ها فاصله داشته باشد .
18 . در استفاده از علوفه تر دقت بعمل آید که تحت چرای گله های گوسفند و بز نباشد .
19 . دامداری مجهز به چاه سپتیک بوده و فاضلاب آن در فضای باز رها نگردد .
20 . حتی المقدور پرسنل دامداری در مکان دیگر اقدام به پروش دام ننمایند .
21 . در صورت نگهداری سگ در دامداری ، محل گردش و زندگی آن بطور کامل جدا از گله بوده و محدود باشد و مراقبت های
بهداشتی لازم در مورد سگ بعمل آید .
22 . جمع آوری و سوزاندن علوفه و کنسانتره ای که با مدفوع سگ و گربه آغشته شده باشد.
23 . امحاء بهداشتی تمام بافت های بالقوه آلوده جفت جنین سقط شده و یا حیوان تلف شده )
اقدامات لازم برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری زای مسبب برخی از بیماری های خاص :
برخی از بیمار یها راههای انتقال مخصوص به خود را دارند که با رعایت مفاد اشاره شده در برنامه عمومی قابل کنترل نمی
نیز وجود دارد. (airborne spread) از طریق هوا IBR باشند. برای مثال امکان انتقال بیماری
BVD
بررسی و مراقبت:
الف - ارزیابی اولیه وضعیت بیماری در گله:
در گله و نقش انکار ناپذیر آن ها در دوام و بقای عامل بیماری ، ابتدائی ترین کار تعیین وجود PI با توجه به اهمیت دام های
در گله می باشد . PI و یا عدم وجود دام های
: PI 1. نحوه شناسائی گاوهای
و بررسی ردپای ویروس در یک گله در دو مقوله: 1 - شناسائی عامل مولد BVD بطور کلی شناسائی عامل بیماری
بیماری و 2 – آزمایشات سرمی، مورد بررسی قرار می گیرد.
در گله، برحسب اندازه گله، نتایج ارزیابی اولیه وضعیت بیماری در گله، نقطه نظر صاحب فارم PI الف - برای شناسایی گاوهای
، دامپزشک مسئول فارم و .... به شریح زیر اقدام نمود :
در PI در یک گله و با توجه به اهمیت دام های PI • به منظور ارزیابی اولیه گله و علی رغم احتمال بالای وجود دا مهای در گله PI گله و نقش انکار ناپذیر آن ها در دوام و بقای عامل بیماری ، ابتدائی ترین کار تعیین وجود و یا عدم وجود دام های
می باشد. اگر چه بر اساس نتایج آزمایشات مختلف انجام گرفته در کشور توسط آزمایشگاه های تشخیص دامپزشکی، کمتر گله در کشور می توان یافت، با اینحال قدم اولیه در مورد گله هائی که BVD آنتی بادی منفی و یا آنتی ژن منفی از نظر بیماری تاکنون ارزیابی خاص از نظر این بیماری نشده اند، تعیین وضعیت اولیه گله است. برای این منظور از تانک شیر کل گله نمونه 87/41/01
١٠٩
قرار می گیرد. در صورت Antigen detection شیر به میزان 50 سی سی برداشته نموده به روش الیزا مورد ارزیابی از نظر محسوب شده و پروتکل واکسیناسیون در آن واحد اجرا خواهد شد. PI منفی بودن نمونه، گله بعنوان گله منفی از نظر دام چنانچه نمونه مذکور مثبت اعلام گردید، بنا به درخواست داوطلبانه دامدار و یا مسئول بهداشتی دامداری برنامه زیر جهت تعیین
در گله به اجرا گذاشته خواهد شد. PI دام های تشخیص آنتی ژن) برای کلیه دام های گله در گروه سنی مابین 4 ماهگی تا 30 ) Antigen detection • از آزمایش
استفاده گردد. BVD ماهگی (پایان شکم اول) جهت تعیین دام های آنتی ژن مثبت
که بالای 30 ماه سن داشته و در گروه تست اولیه مورد ارزیابی قرار نگرفته اند، نمونه برداری PI • از مادران گوساله های
بر روی نمونه ها انجام گیرد. Antigen detection شده و تست
از PI به روش الیزا قرار گرفته تا دا مهای Ag مثبت با فاصله 3 هفته مجدداً مورد ارزیابی Ag • کلیه دام های
تفریق داده شوند. TI دام های
• در خصوص گوساله های زیر 4 ماه و آنهائیکه که متعاقباً متولد م یشوند قبل از واکسیناسیون و بعد از سن 4
الیزا قرار گیرند. Antigen detection ماهگی بایستی مورد ارزیابی به روش
در اسرع وقت با هماهنگی اداره دامپزشکی محل به کشتارگاه اعزام خواهند شد. PI • دام های
بر اساس پروتکل واکسیناسیون گله، نسبت به واکسیناسیون دا مها با استفاده از واکسن مناسب اقدام خواهد شد.
ب - آزمایشات سرمی:
VN test •
ELISA ( antibody detection) •
در واحدهای مورد نظر، دو نوع تست BVD در یک گله و بررسی وضعیت بیماری PI بطور کلی به منظور تعیین دام های
تشخیصی الیزا( آنتی بادی و آنتی ژن ) مورد نظر بوده و در واحدهای انتخابی به اجرا گذاشته می شود. که در دو حالت زیر قابل
اجرا می باشد:
تشخیص آنتی بادی )در کل دامهای بالای 3 ماه گله به صورت انفرادی و انجام )Antibody detection انجام
فصل سوم
بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های قابل انتقال بین انسان و دام (زئونوزها)
سل گاوی
مقدمه :
بیماری سل یکی از مهمترین بیماری های عفونی و مشترک بین انسان و دام است که در اکثر نقاط دنیا شایع می باشد .
عامل مسببه این بیماری در گاو مایکوباکتری وم بوویس از گروه مایکوباکتریوم هاست که نسبت به ضد عفونی کننده ها مقاومت نسبتا بالائی داشته و در شرایط رطوبت و تاریکی مدت ها زنده باقی خواهد ماند ، بطوریکه باکتری ازاجساد گندیده تا 167 روز جدا شده است . همچنین 18 روز در برکه ها توانائی انتقال بیماری رادارد . به دلیل خاصیت انتی ژنی مشترک با سایرمایکوباکتریوم ها توانائی تشخیص سرولوژیکی آن بسیار مشکل و کشت آن هنوز مطلوب ترین گزینه است . از آن جائی که حیوانات خانگی و حیاط وحش نسبت به این باکتری حساس می باشند ، لذا امر کنترل و ریشه کنی بیماری همواره با مشکلات عدیده ای همراه بوده است . سگ و گربه از جمله حیواناتی هستند که با توجه به حساس بودن به سه گونه باکتری انسانی ،گاوی و مرغی امکان انتقال از جمعیت های انسانی و دامی را به راحتی فراهم می کنند ، حتی پرندگان خانگی مانند قناری نیزبه سه گونه باکتری حساس بوده و در کنترل بهداشت انسان و دام از اهمیت بسزائی برخودار می باشد . این بیماری تقریبا تمام اندام های بدن را درگیر نموده و اغلب به شکل حاد و مزمن از جمله نود ولار ، ارزنی ، ترشحی قابل شناسائی است . به دلیل عدم ایجاد پاسخ در برخی از حالت های بیماری شیوع و گسترش آن در سطح گله به شکل پنهان اتفاق افتاده و در یک غفلت ناگهانی امکان حذف کل جمعیت دامی واحد را فراهم می سازد . محرک ها ، سن گاو ، مدت زمان قبل و بعد زایش ، ابتدای بیماری و تست ها ، از جمله عواملی هستند که عدم پاسخ به تست را موجب شده و باعث واکنش منفی کاذب خواهند شد . این باکتری عمدتا از طریق تنفس وارد بدن شده و راههای مادر زادی ، تماس جنسی ، گوارشی و حتی ایجاد زخم پوستی نیز امکان انتقال را فراهم می نماید و بعضا نیز از طریق انتقال کلستروم آلوده واکنش های مثبت کاذب را در گوساله ها تا مدت خاصی به همراه دارد . بیماری سل در گاوهای نژاد شیری از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و می تواند علاوه بر تلفات باعث کاهش 10 درصد گردد . این بیماری از نقطه نظر بهداشت عمومی در جوامع انسانی نیز حائز اهمیت است . در - تولید شیر به میزان 25طی سالیان اخیر همسو با افزایش تعداد گاوداری ها و به ت بع آن افزایش تعداد گاوهای توبرکولینه میزان آلودگی در جمعیت تحت پوشش دارای نوسان بوده است . روش تست و کشتار گاوها به همراه اقدامات بهداشتی در کنترل بیماری سل بهترین وموفق ترین روش در دنیا می باشد اما در این ارتباط وجود امکانات و تجهیزات کافی جهت تحت پوشش ق راردادن جمعیت گاوی در معرض خطر باعث می گردد ، نتایج رضایت بخشی بدست آید .
بررسی و مراقبت :
-1 سیستم مراقبت شامل ردیابی گاوهای غیرتوبرکولینه سلی در کشتارگاه ها و یافتن مبداء آن ها و در نهایت تست و کشتار درواحدهای شناسایی شده .
-2 اندازه گیری میزان شیوع آلو دگی سل گاوی در واحدهای روستایی غیرتحت پوشش هر سه سال و تجزیه و تحلیل داده ها وبهره برداری از نتایج حاصله در برنامه ریزی مبارزه با سل گاوی در کشور .
کنترل و ریشه کنی :
مبارزه با بیماری سل گاوی و کاهش آلودگی در گاوداری های تحت پوشش با استمرار و تداوم برن امه های موجود و افزایش جمعیت تحت پوشش صورت می گیرد . بر این اساس و با توجه به عواملی نظیرتحت پوشش نبودن کل جمعیت گاوی در
معرض خطر بعلت عواملی از جمله :
-1 کمبود اعتبار .
-2 کمبود نیروی فنی اختصاصی ، کارآزموده و صاحب انگیزه در امر مبارزه با بیماری .
-3 کم توجهی در امور بازسازی و بهسازی اماکن دامی .
-4 عدم رعایت اصول بهداشتی و قرنطینه ای در دامداری ها .
-5 مشکل کنترل تردد غیرمجاز دام در سطح کشور .
-6 عدم توانائی در شناسائی و مهار حیات وحش وحیوانات خانگی .
کنترل و ریشه کنی بیماری سل گاوی ر ا با مشکلات عدیده همراه نموده است و موفقیت برنامه را متزلزل می نماید و لازم
است مشکلات فوق توسط مسئولین ودست اندر کاران حفظ و تامین بهداشت دام مرتفع گردند .
سیاست اجرائی :
علی رغم تلاش های گذشته حدود 8 درصد جمعیت گاوی کشور و به بیان دیگر حدود 20 درصد جمعیت هدف تحت پوشش توبرکولیناسیون ق رار دارند ، این سازمان به دنبال تامین اعتبارات ، تامین نیروی انسانی مجرب ، آموزش دیده و اختصاصی و دیگر ملزومات برای توسعه عملیات می باشد لیکن تا مادامی که شرایط برای این مهم محقق نشده است جمعیت گاوی کشور به دو گروه الف و ب تقسیم و سیاست اجرایی مبارزه با سل گاوی به شکل زیر به اجرا گذاشته خواهد شد :
جمعیت دامی گروه الف :
مبارزه با سل گاوی با روش تست ( توبرکولیناسیون مقایسه ای ) و کشتار راکتورها در کلیه گاوداری های صنعتی و نیمه 1382
و دستور العمل پرداخت /9/ 43 مورخه 21 / صنعتی کشور ( تحت پوشش استان ها )بر اساس بخشنامه شماره 1547
1383/12/ 1386 و آئین نامه اجرائی شمار ه 10124 /ت 30028 ه هیئت وزیران مصوب 23 /43/ غرامت به شماره 02
در این قبیل از دامداری ها شماره گذاری اختصاصی سازمان دامپزشکی کشور در موقع تست الزامی است و دامپزشک عامل
.
ج- بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های انگلی دام
بررسی و مراقبت :
E.P.G مطالعه
جهت شناخت وضعیت آلودگی دام ها به انگل های لوله گوارش لازم است در کلیه استان EPG با توجه به اهمیت مطالعه با استفاده از روش مک ماستر و یا سدیمانتاسیون مطابق EPG ها ، نمونه برداری ، آزمایشات و مطالعات مربوط به تعیین دستورالعمل انجام و نتایج حاصل رادر فرم های مربوط به آن ثبت و سپس کلیه اطلاعات مربوط به دام و آزمایشات در برنامه
ارسال گردد . E.mail درج نموده وبا دیسکت یا Epi کامپیوتری E.P.G دستورالعمل نحوه مطالعه تنها در دو مرحله ( بهار ، پائیز ) و ترجیحاً در ماههای اردیبهشت و آبان فصول مذکور صورت گیرد . EPG الف – مطالعه آن استان در سال های گذشته تعداد و نحوه نمونه برداری و EPG ب – با توجه به نتایج بدست آمده از بررسی در آن استان در سالجاری بشرح زیر خواهد بود: E.P.G آزمایش جهت تعیین استان ، درصورت وجود مناطق آب و هوایی متفاوت به چهارمنطقه آب و هوایی :
کوهستانی ، جلگه ای - کوهستانی ، جلگه ای و کویری تقسیم شده و از هر منطقه موجود تعداد 400 نمونه ( حداقل 396 نمونه ) مدفوع در هر مرحله بررسی گرفته شود .
روش انتخاب محل برای مطالعه :
با استف اده از کدهای اپیدمیولوژیک واحد های گوسفند و بز با جمعیت بیشتر از 99 راس را برای مناطق تحت پوشش هر استان کلیه مناطق اپیدمیولوژیک را به شرح زیر دسته ،( GIS مشخص و با استفاده از اطلاعات مربوط به ارتفاع ( موجود در سیستم بندی نمود :
. ( K ) - ارتفاع بالاتر از 1501 متر ، منطقه آب و هوایی کوهستانی . ( KJ ) – ارتفاع ببن 1001 تا 1500 متر، منطقه آب و هوایی کوهستانی جلگه ای - ارتفاع منفی ( زیر صفر ) تا 1000 متر ( بسته به وضعیت آب و هوا و پوشش گیاهی ) ، منطقه آب و هوایی جلگه ای و یا . ( B ) یا ( J ) کویری در دو فصل بهار و پائیز ، و در هر مطالعه تعداد 10 واحد اپیدمیولوژیک به ازای هر منطقه آب و هوایی به روش تصادفی انتخاب و از هر واحد چهار گله گوسفند و بز تعیین و از هر گله تعداد 10 راس دام به صورت تصادفی مشخص ( Random )
انجام و مشخصات مورد نظر در فرم های مربوطه درج گردد . ( تعداد دام گله های EPG و نمونه برداری لازم برای تعیین موردنمونه برداری نباید از 25 راس کمتر باشد) .
( در صورت نیاز به مشورت با گروه بررسی و مبارزه با بیماریهای انگلی تماس بگیرید. )
یادآوری : در اکثر استان های کشور سه منطقه از چهار منطق ه آب و هوایی فوق الذکر وجود دارد ، با این حال ملاک تعداد منطقه آب و هوایی ، سوابق مربوط به مطالعه دو ساله اخیر هر استان خواهد بود .
روش نمونه برداری :
-1 مشخصات گله : کد اپیدمیولوژیک ، نام صاحب دام ، نوع دام ، تعداد دام گله ، گروه سنی ، تاریخ نمونه برداری و اینکه آیا داروی ضدانگلی ( انگل داخلی ) مصرف شده یا نه و در صورت مصرف ، نام دارو و تاریخ مصرف آن قید شود .
-2 نمونه ها مستقیماً از رکتوم دام گرفته شود .
-3 حداقل 10 گرم مدفوع ازهر دام برای آزمایش لازم است .
-4 نمونه های اخذ شده در ظروف شیشه ای یا پلاستیکی درب دار جمع آوری گردد .
-5 مشخصات گله روی نمونه ها و فرم های مربوطه ثبت گردد .
-6 جهت جلوگیری از تشکیل نوزاد در داخل تخم انگل ، نمونه های مدفوع در همان روز مورد آزمایش قرار گیرد . درصورتیکه امکان آزمایش مدفوع در همان روز وجود ندارد به یکی از روش های زیر عمل شود :
1-7 - برابر حجم مدفوع به آن فرمالین 10 % اضافه نمائید .
3 قطره اورتودی کلربنزن اضافه نمائید و مدفوع - 2-7 - ته لوله نمونه گیری به ارتفاع یک سانتی متر پنبه بگذارید روی آن 4 را روی آن بریزید . درب لوله نمونه گیری را محکم ببندید تا محلول فوق تصعید شده و پس از نفوذ به داخ ل تخم ، سلول های تخم را کشته و مانع تولید نوزاد گردد . ( اورتودی کلروبنزن شدیداً سمی است از تماس آن با چشم و مخاط خودداری شود) .
8 - برای تشخیص تخم نماتودها از روش های مک ماستر و یا شناورسازی میتوان استفاده کرد 0
( E.P.I ) -9 اطلاعات نمونه برداری و نتایج حاصل از آزمایشات درجداول مربوطه درج وپس ازثبت در برنامه کامپیوتری نسخه ای از آن به سازمان ارسال گردد.
اطلاعات ارسالی وسیله کارشناس مسئول بررسی بیماری های انگلی دام دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی سازمان آنالیز و وضعیت آلودگی دام های مناطق م ختلف آب و هوایی استان مشخص شده و نسخه ای از آن جهت استفاده استان برای مقایسه با زمان های مشابه در سال های قبل ( سابقه فایل های مربوط به سال های قبل در سازمان نیز موجود میباشد ) و اتخاذ سیاست های مبارزه در سطح استان به اداره کل دامپزشکی استان ها ارسال می گردد .
روش آزمایش مدفوع به طریقه شناورسازی :
١- سه گرم مدفوع را وزن کنید .
٢- در هاون چینی مدفوع را با آب مخلوط کنید ( مقدار آب در این مرحله 42 سانتی متر مکعب است ) . توصیه می شود ابتدا مقدار کمی آب در هاون ریخته پس از آنکه مدفوع و آب بخوبی مخلوط شدند و تکه د رشت وجود نداشته باشد ، بقیه آب را تا 42 سانتی متر مکعب به آن اضافه کنید ) .٣- محلول را با عبور دادن از الک 100 صاف کنید .
۴- لوله سانتریفوژ را از محلول صاف شده پرکنید ( باید توجه داشت که نسبت به میزان حجم لوله سانتریفوژ و حجم کل که 45 سانتیمتر مکعب است دقیقاً تع یین شود تا بتوان براساس آن میزان مدفوع مورد آزمایش را تعیین و تعداد تخم در گرم مدفوع رامحاسبه نمود ) .
مثال : چنانچه حجم لوله سانتریفوژ 15 سانتی متر مکعب باشد :
15 از مایع داخل لوله سانتریفوژ حاوی 1 گرم مدفوع است که با cc 42 آب + 3 گرم مدفوع بنا بر این ccسرعت 1500 دور بمدت 2 دقیقه سانتریفوژ می گردد .
۵- مایع سطحی را خارج کرده و با ضربه زدن به ته لوله رسوب را جدا نمائید.
۶- به رسوب محلول آب نمک یا شکر اشباع اضافه و یکنواخت کنید.
٧- لوله را از محلول آب ونمک یا شکر اشباع پرکرده روی آن لامل قرارداده و دو دقیقه با سرعت 1000 دور سانتریفوژ نمائید.
٨- لامل را برداشته روی لام قرار دهید و زیرمیکروسکوپ بررسی وشمارش نمائید.
نحوه ثبت نتایج شمارش تخم در مدفوع :
-1 با تو جه به فرم ثبت نتایج شمارش تخم ، نتایج را یادداشت نمائید .
-2 تعداد تخم نماتودهای غیرقابل تشخیص را در ستون مربوطه یادداشت کنید .
-3 تعداد تخم مارشالاجیا – نماتودیروس – استرونژیلوئیدس – تریشوریس را در ستون های مربوطه یادداشت کنید .
-4 تعداد تخم های فوق را در یک گرم مدفوع شمارش ودر ضریب 6
1 بعنوان ضریب خطا ضرب نموده و عدد حاصله را باتعداد شمارش شده جمع نمایید 0
شکل ظاهر مدفوع علامت اختصاری ضریب 1 N Normal نرمال1/5 SF SOFT FORM نیمه شل یا نرم S SOFT شل یا خیلی نرم3 D DIARRHEA اسهالی
تعداد تخم سست ودها شمرده نمی شود، حتی درصورت وجود یک تخم در مدفوع آزمایش شده در ستون مربوطه علامت مثبت بگذارید و حیوان آزمایش شده مبتلا به سستود محسوب می شود .
فاسیولا ، دیکروسلیوم و اورنیتوبیلارزیا :
-1 روش شناور سازی :
با استفاده از کلرور روی می توان تخم های سنگین " ترماتودها " را شناور و شناسایی نمود 0
-2 روش رسوبی :
3 گرم مدفوع را در داخل بشر قرارداده ، مقدار 40 الی 50 میلی لیتر آب معمولی توسط مزور به آن اضافه نموده، کاملاًمخلوط و سپس از توری ( چای صاف کن ) رد کنید . از محلول صاف شده یک لوله آزمایش پر برداشته و مدت 5 دقیقه آنرا در5 آب اضافه کرده و خوب هم زده cc حالت سکون قرار دهید . آنگاه توسط پیپت ، مایع روی آنرا خارج سازید . به رسوب ته لوله و مجدد اً 5 دقیقه ساکن قرارداده و مایع رو را خارج نمائید .
به رسوب حاصل یک قطره متیلن بلو اضافه کرده و زیر میکروسکوپ از نظر وجود یا عدم وجود ترماتودها مطالعه و نتایج را باعلامت + یا – برای هر یک از ترماتودها یادداشت نمایید 0
3 – مطالعه آلودگی های انگلی کبد گوسفند وبز بومی کشتاری :
به منظور پایش وضعیت آلودگی به ترماتودهای کبدی ( فاسیولا و دیکروسلیوم ) تعدادی از کشتارگاههای استان ( که بیشتردام بومی استان در آن کشتار می شود ) ، انتخاب و آمار کبد های آلوده به انگل های یاد شده ، توسط بازرس بهداشت گوشت
کشتارگاه در فرم مربوطه ( پیوستی ) ثبت و در پایان ماه توسط شبکه دامپزشکی شهرستان و اداره کل جمعبندی و نسخه ای ازآن به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال می گردد .
طرز تهیه محلو ل های مورد استفاده :
1 در 20 درجه سانتی گراد به فرمول زیر : / الف : محلول آب نمک اشباع با وزن مخصوص 19
- حدود 400 گرم نمک طعام معمولی را در یک لیتر آب مقطر حل نمائید یا می توان آنقدر نمک به مقدار معینی آب اضافه کرد تا دیگر حل نشود و رسوب نمک در ته ظرف تشکیل شود .
1 در 15 درجه سانتی گراد به فرمول زیر : / ب : محلول آب شکر اشباع ، با وزن مخصوص 2
20 فرمالین تجارتی در یک لیتر محلول اضافه cc 1300 گرم شکر در یک لیتر آب مقطر ( برای جلوگیری از رشد قارچ میتوان نمود .
ج : محلول کلرور روی :
- مقدار 1280 گرم پودر کلرور روی را در 615 میلی لیتر آب مقطر حل کنید .
- مقدار 400 گرم نمک طعام را در یک لیتر آب مقطر حل نمایید .
- از دو محلول مذکور با حجم مساوی با هم مخلوط نموده و از محلول حاصل که در 15 درجه سانتی گراد ، وزن مخصوص
1/53 را دارا می باشد ، برای شناور سازی تخم های سنگین استفاده کنید .
برای استفاده از محلول ها قبل از آزمایش به نکات ذیل توجه گردد :
• با استفاده از چگالی سنج از غلظت محلول های تهیه شده اطمینان حاصل شود.
• یکی دو ساعت قبل از آزمایش محلول ها را خوب بهم بزنید .
88/41/01
٤٨
• از تشکیل حباب هوا در لوله سانتریفوژ جلوگیری نمائید .
• سرعت سانتریفوژ را بتدریج افزایش دهید .
نهایتاً گزارش حاصل را پس از آزمایشات لازم و شمارش های مربوطه در فرم ها ثبت و در رایانه عمل نموده و ارسال نمائید .
مبارزه با انگ لهای داخلی دام :
مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش :
1. مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گوسفند و بز :
- جمعیت گوسفند و بز ساکن ( غیر کوچ رو ) استان های گیلان ، مازندران و گلستان با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در تخم در گرم مدفوع ) بالای 200 ) EPG دوره های قبل در نواحی با EPG قالب پروژه کنترل جامع و پایدار انگل ها ونتایج انجام می گیرد . « بفاصله یک ماه » ، در دو مرحله یک نوبت درمان در اسفند ماه و نوبت دیگر در فروردین ماه- جمعیت گوسفند و بز ساکن ( غیر کوچ رو ) استان های بوشهر ، خوزستان و هرمزگان با توجه به نتایج مطالعات انجام شده تخم در گرم مدفوع ) بالای 200 ) EPG دوره قبلی در نواحی با EPG در قالب پروژه کنترل جامع و پایدار انگل ها ونتایج انجام می گیرد . « بفاصله یک ماه » ، دو نوبت درمان در ماههای دی و بهمن 2% توصیه می شود . در صورت وجود مقاومت دارویی از داروهای وسیع الطیف / داروی انتخابی ، سوسپانسیون آلبندازول 5جایگزین استفاده شود .
در سایر نقاط کشور با توجه به اطلاعات موجود و مطالعات انجام شده توسط ادار ه کل دامپزشکی استان ، اجرای طرح بصورت فراگیر توصیه ن شده و درصورت وجود کانون های آلوده اقدام به درمان توسط بخش خصوصی دامپزشکی یا دامدار با راهنمائیشبکه دامپزشکی شهرستان خواهد بود .
- دام متحرک ( کوچ رو ) :
در کلیه استان ها دونوبت درمان علیه نماتودها ، یک نوبت هنگام عزیمت به منطقه سردسیر ییلاق و نوبت دوم هنگام مراجعت خواهد بود .
-1-2 مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گاو و گوساله :
در استان های کناره دریای خزر و ساحلی جنوب کشور ، به دلیل مستعد بودن شرایط آب و هوائی برای رشد انگل ها یک
مرحله درمان دسته جمعی ترجیحاً در آبان ماه توصیه گردیده است .
۲ ‐ مبارزه با ترماتودها ( فاسیولا )
در دوره ه ای قبلی و نیز در مطالع ات ضایعات کشتارگاهی ناش ی از EPG در کانون های آلوده به ترماتودها که در بررسی فاسیولا مشخص شده اند اجرای مبارزه فراگیر در کانونهای بیماری و با درج در موافقت نامه استانی و با استفاده از داروهای اختصاصی مانند : تریکلابندازول ، رافوکساناید و کلوزانتل ، انجام خواهد گرفت .
در استان های حاشیه دریای خزر ، در دام های ساکن ( گوسفند و بز و گاو ) درمان دسته جمعی در ماههای شهریور یا مهر و بهمن یا اسفند با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در قالب پروژه کنترل جامع پایدار انگل ها ، در دو مرحله توصیه شده است .
در دام های کوچ روی این استانها زمان مناسب نوبت اول درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است .
در استان های ساحلی جنوب کشور با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در قالب پروژه کنترل جامع پایدار انگل ها و درکانون های آلوده ، درمان گوسفند و بز و گاو ساکن در دو مرحله مرداد و آذر یا دی انجام می گیرد و در مناطق با آلودگی کمتر ، یک نوبت درمان ( آذر یا دی ) کفایت می کند . در دام کوچ روی این استان ها زمان مناسب درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است . توضیح اینکه اولین مرحله درمانی در بره ها در هر دو منطقه فوق الذکر زمان از شیرگرفتن آنهاست .
در سایر نقاط کشور ب اتوجه به اطلاعات موجود در کانون های آلوده به فاسیولا ، درمان در دو نوبت اسفند یا فروردین و شهریور یا مهر توصیه می گردد و در دام کوچ رو نیز یک درمان هنگام حرکت به ییلاق و درمان دوم زمان مراجعت انجام گیرد .
در کانون های آلوده به دیکروسلیوم باتوجه به اینکه در حال حاضر داروی اختصاصی در دسترس نیست ، برای کنترل آلودگی از20 استفاده گردد . mg/kg آلبندازول با دز
۳ ‐ مبارزه برعلیه سستودها :
مبارزه فراگیر برعلیه سست ودها پیشنهاد نمی گردد . درصورت نیاز، مبارزه برعلیه این گروه از انگل ها ، بعهده دامدار با راهنمائی شبکه دامپزشکی شهرستان بوده و داروی انتخابی در این مورد نیکلوزاماید می باشد ، ضمن اینکه آلبندازول( باتوجه به وسیع الطیف بودن آن ) نیز توصیه می شود . بدیهی است در دام هائیکه صرفاً درگیر سست ود لوله گوارشی می باشند ، می توان از داروی انتخابی نیکلوزاماید استفاده نمود .
مبارزه با کیست هیداتید :
درمان منظم سگ های گله برعلیه کرم بالغ اکینوکوکوس گرانولوزوس هر دو ماه یکبار با دارو ی انتخابی پرازی کوانتل توسط دامدار انجام شود . البته بایستی پس از هر درمان 48 ساعت سگ ها در محل بسته ای نگهداری شده و مدفوع آن ها1 سانتی متر ضخامت خاکی که با مدفوع در تماس بوده جمع آوری و بطریق بهداشتی معدوم ( سوزاندن یا - بهمراه حدود 2 دفن همراه با آهک ) گردد ، ضمناً سطح خاک و وسیله برداشت مدفوع با شعله افکن ضدعفونی شود . بدیهی است ضمن امحاء بهداشتی امعاء و احشاء آلوده به کیست هید اتید در کشتارگاهها بایستی با همکاری سازمان های ذیربط با آموزش و آگاهی عمومی بویژه جوامع در معرض خطر را در جلوگیری از راههای انتقال بیماری آشنا نمود .
مبارزه مبارزه بر علیه انگل های خارجی دام١‐مبارزه برعلیه انگل های خارجی در گوسفند وبز سم پاشی بدن دام :
با توجه به چرخه زندگی بندپایان بویژه کنه ها که مهمترین ناقلین انگل های تک یاخته ای خونی ، ویروس ها و باکتری ها می باشند و با درنظر گرفتن زمان شروع فعالیت آن ها در هر استان و نظر به مطالعات و تج ارب قبلی استان در رابطه با فعالیت عوامل یاد شده و پس از فصل سرما ، زمانیکه درجه حرارت به 20 درجه سانتیگراد می رسد ، اولین نوبت انجام عملیات مبارزه باتوجه به نواحی آلوده د ر ) Spot – on و یا روش pour - on بر علیه انگل های خارج بدن دام : حمام دادن ، یا روش بدن ) خواهد بود .
توصیه می شود دو یا سه نوبت حمام دادن به فاصله یکماه ( زمان غوطه وری 30 الی 60 ثانیه) با توجه به نوع سم مصرفی و توصیه کارخانه سازنده دربهار انجام شود . توضیح اینکه آغاز فعالیت کنه برای یافتن میزبان زمانی است که درجه حرارت به 20 درجه سانتی گراد می رسد و دفعات مبارزه بستگی به شرایط و وضعیت آلودگی خواهد داشت .
سموم مناسب برای این عمل سموم پایروتروئید و فسفره دامی بوده و اولویت مبارزه در کانون های تیلریوز و بابزیوز و سایر بیماری های تک یاخته ای , ویروسی و.... منتقله توسط انگل های خارجی م یباشد :
- درمورد گوسفند و بز کوچ رو , مبارزه با انگل های خارجی بدن دام حد اقل در دومرحله ، یک مرحله در مسیر کوچ از مناطق قشلاقی به ییلاقی و مرحله دیگر هنگام مراجعت از ییلاق به قشلاق انجام گیرد .
- در مراکز پرواربندی گوسفند و بز و همچنین در گوسفندان د اشتی علاوه بر ایام مذکور در دو نوبت اوایل پائیز و اوایل زمستان که زمان تراکم دام در جایگاه می باشد مبارزه انجام می گیرد . بدیهی است رعایت مسائل بهداشتی نظیر تمیز کردن جایگاه قبل از سمپاشی مورد توجه قرار خواهد گرفت .
برای مبارزه با انگل های خارجی بدن د ام با رعایت زمان پرهیز از مصرف گوشت می توان از روش های حمام دادن ، پودر استفاده نمود . ( dust bag) و spot – on ویا pour - on ، پاشی
برای سمپاشی بدن گاو وگوساله توصیه می شود . pour - on - در میادین دام استفاده از روش
- جهت مبارزه با جرب و شپش , از سموم مجاز دامی به فاصله حدود سه هفته ( طبق توصیه کارخانه سازنده ) بصورت حمام و یا پودر پاشی استفاده شود .
١‐ سمپاشی جایگاه ‐٢
سمپاشی جایگاه گوسفند و بز حداقل یکبار و در فصل پائیز قبل از جای گزینی زمستانه دام همزمان با سمپاشی بدن انجام گیرد . سموم مناسب بر ای این منظور سموم مجازی است که اثرات مطلوب در جایگاه داشته باشد . در گوسفند و بزهائی که در شرایط روستائی پرورش داده می شوند, سمپاشی جایگاه در دومرحله، یکی در اوایل بهار همزمان با حمام دادن بدن دام و دیگری در پائیز قبل از جای گزینی زمستانه توصیه می گردد .
۲‐ مبارزه بر علیه انگل های خارجی گاو و گاومیش :
۲‐ سمپاشی بدن : ‐١
ها و با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع سم مصرفی, سمپاشی بدن گاو و گاومیش در شروع فعالیت بندپایان بخصوص کنه حداقل دو نوبت مبارزه با فاصله مناسب با توجه به دستورالعمل سم مورد مصرف ( در بهار ) الزامی است .
استفاده گردد . Spot – on و pour - on در سمپاشی بدن تا حد امکان از روش دوش دادن دام و یا روش ٢‐ سمپاشی جایگاه گاو وگاومیش : ‐٢
در حد امکان دو نوبت در سال و همزمان با سمپاشی بدن انجام گیرد .
سموم مناسب برای سمپاشی جایگاه ، سموم مجاز دامی است که در بروشور آن برای جایگاه دام توصیه شده باشد .
- در مجتمع های دامداری ، مبارزه با انگل های خارجی بدن دام و جایگاه همزمان توصیه میگردد .
- سموم مورد استفاده برای جایگاه ممکن است با سموم مورد استفاده برای بدن دام متفاوت باشد ، لذا از نظر غلظت و ر قیق سازی به دستورالعمل کارخانه سازنده توجه شود .
۳‐ مبارزه برعلیه انگل های خارجی در شتر و تک سمی ها :
٣‐ مبارزه برعلیه انگل های خارجی شتر : ‐١
در ) Spot – on و pour - on، در فصل بهار در دونوبت به فاصله یک ماه با روش های اسپری با استفاده از سمپاش نواحی آلوده بدن ) با سموم مجاز دامی (توصیه شده برای بدن) انجام شود .
٣‐ مبارزه با انگل های خارجی بدن در تک سمی ها : ‐٢
در صورت مشاهده انگل های خارجی بر روی بدن در فصل بهار هر یک ماه یکبار با استفاده از سموم مجاز (مخصوص اسب)
زیر دم ، داخل لاله گوش و زیر کشاله ران توصیه می شود . ، Spot – on ویا pour - on به روش درصورت نیاز برای سمپاشی جایگاه تک سمی ها از سموم مجاز (مخصوص جایگاه ) در بهار و تابستان به فاصله یکماه می توان استفاده نمود .
روش نظارت و ارزیابی عملکرد :
با توجه باینکه هدف اصلی از کلیه اقدامات مبارزه ا ی و منجمله مبارزه با انگل های خارجی، ارائه کمیت صرف نمی باشد و ارائه آمار عملکرد می باید با شاخص های کیفی توامان، تلفیق و قابل ارائه باشد برای تحقق این مهم موارد زیر مورد نظر می باشد:
-1 روش های استفاده از سموم:
همانگونه که در متن نحوه دستورالعمل این مهم مو رد توجه قرار گرفت، شیوه مطلوب برای مبارزه با انگل های خارجی در نشخوارکنندگان کوچک استفاده از حمام ضد کنه و در نشخوار کنندگان بزرگ (گاو)استفاده از دوش و یا اسپری بوده و روش در کلیه دامها مورد توصیه است. Spot – on ویا pour – on تبصره: لزوم توجه روزافزون به بهر ه وری که بستر اساسی نیل به این مهم، هدایت کلیه امور در پرتو علم و استفاده از ابزار و روش های علمی و موثر می باشد، ایجاب می نماید بدون نگاه به میزان عملکرد، از ابزار موثر و توصیه شده استفاده گردد و در این ارتباط استانها باید نسبت به فراهم آوردن زیر بناهای ا ین موضوع مشتمل بر راه اندازی حمام های ضدکنه، مکان های اختصاصی دوش برای جمعیت گاوی کشور اقدام نمایند . راه اندازی الگوهای ترویجی در تعدادی از روستاهای با جمعیت زیاد دام و واگذاری اداره آن به بخش غیر دولتی دامپزشکی توصیه می شود.
-2 افراد مجاز به مصرف سموم:
به منظور اطمینان از کاربرد صحیح سموم و امکان فراهم آوردن بررسی اثربخش سموم و اطلاع زودهنگام از هر نوع تغییردر روند کیفیت آن، اکیپ های فنی آموزش دیده، مجاز به انجام این نوع فعالیت می باشند و از تحویل مستقیم سموم به دامدار باید اجتناب گردد.
-3 روش نظارت بر کیفیت عملکرد اکیپ ها و ارزیابی تاثیر سموم:
شیوه ارزیابی عملکرد گروه های مبارزه با انگل های خارجی اعم از بخش خصوصی و بخش دولتی و نیز بررسی کیفیت سموم مورد استفاده به شکل زیر، مورد پیگیری قرار گرفته و گزارش عملیات ارسال گردد:
۳‐ تعیین وضعیت آلودگی گوسفند وبز کشور به انگل خارجی ( کنه ها ) : ‐۱
کد های ) GIS در سطح کشور با استفاده از اطلاعات مکان های نگهداری و پرورش دام موجود در سیستم
اپیدمیولوژیک ) تعداد 220 محل بصورت تصادفی توسط دفتر بررسی و مبارزه مشخص و متعاقبا به استان ها اعلام می
گردد تا اکیپ ه ای بررسی شبکه های دامپزشکی در دهه دوم اردیبهشت ماه ، از گله های مذکور بازدید و آلودگی به انگل خارجی آنها را در فرم مربوطه درج و در پایان اردیبهشت داده ها ی مربوطه را به سازمان ارسال نمایند .
این مطالعه جهت بررسی و مراقبت از آلودگی مذکور انجام می گردد وبه م نظور مقایسه و مراقبت در زمان مشابه درسالهای بعد نیز انجام خواهد گردید.
۳‐ اطمینان از وجود کنه و یا انگل خارجی هدف بر روی بدن دام: ‐۲
به منظور اطمینان از ضرورت اقدام به مبارزه با انگل های خارجی، کلیه اکیپ ها موظفند قبل از شروع به عملیات، علاوه بر رعایت ر طوبت و درجه حرارت، با انتخاب تصادفی 10 راس دام در هر گله، نسبت به بازبینی بدن آنها و شمارش تعداد کنه های آن(کنه های موجود در داخل گوش، زیر کتف، کشاله های ران و زیر دم و دنبه گوسفند و بز و کنه های زیر دم، زیر کتف، کشاله های ران، پستان و ورید پستانی گاوهای م اده و همچنین اطراف قضیب گاوهای نر ) اقدام و در صورتیکه میانگین تعداد کنه ها ضربدر در صد آلودگی آنها مساوی و یا بزرگتر از 50 بود سمپاشی ضرورت خواهد داشت .
مثال : اگر تعداد کل کنه های 10 راس گوسفند وبز بازبینی شده 15 عدد بود ، میانگین آن 1,5 خواهد بود و چنانچه این 15کنه روی تعداد 6 راس از دامها مستقر بود در آلودگی 60 % می باشد لذا :
60 * 1,5 = 90
تبصره: در استانهای غیر مرطوب باید به گونه ای برنامه ریزی شود که عملیات مبارزه با انگل های خارجی در ایامی که
حد اکثر درجه حرارت شبانه روز بالاتر از 35 درجه سانتیگراد می رسد متوقف گردد.
۳‐ ارزیابی صحت اقدامات استفاده از سموم و بررسی کیفیت و تاثیر سموم: ‐۳
به منظور ارزیابی صحت اقدامات و بررسی کیفیت و تاثیر سموم مورد استفاده علاوه بر دیگر اقدامات و نظارت های
1 گله (یک گله گاو و یک گله گو سفند) و از هر گله تعداد 60 راس دام شماره گذاری - مورد نظر، در هر استان در تعداد 2 تقسیم بندی گردند و متعاقبا تعداد کنه های روی بدن آن Case و Control شده، این دامها به دو گروه 20 و 40 راسی ها در روزهای : صفر ( قبل از سمپاشی ) و 2 و 7 و 14 شمارش، ثبت و گزارش گردد و در گروه شاهد سم، مورد استفا ده
قرار نگیرد. بدیهی است در صورت افزایش سموم مورد مطالعه به ازای هر سم 40 راس دام اختصاص می یابد.
تبصره: با توجه به اهمیت این مطالعه و لزوم آموزش کادر درگیر به منظور اطمینان از درستی مطالعه، این اقدام دراستان های خراسان رضوی، کرمان، خوزستان، قزوین، آذربای جانغربی، فارس و گلستان الزامی است و بقیه استانها در صورت تمایل و اعلام کتبی و موافقت سازمان می توانند این مطالعه را انجام دهند.در انجام این مطالعه توجه به مسایل زیر الزامی می باشد:
جمعیت مورد مطالعه : گاو، گوساله، گوسفند وبز را برای مطالعه انتخاب نمایید و تعداد آن برای آزمایش هر سم