به نام خدا -سلام علیکم
بیماری های شتر
بررسی و مراقبت :
شامل مراقبت غیرفعال از پنج بیماری شاربن ، تب برفکی ، هاری ، آبله و پاستورلوز شتر میباشد که در جمعیت شتر استان به مورد اجراء گذارده شده و تمامی مقررات و دستورالعمل های متداول در سیستم مراقبت بیماری های دامی در مورد آن ها صادق است .
عملیات مراقبت مشاهده ای مستقیم و غیرمستق یم در 10 درصد واحدهای اپیدمیولوژیک انتخابی استان که دارای شتر
به نام خدا
بیماری های تک سم یها
نظر به اهمیت روز افزون جایگاه ورزشی اسب ، فراهم نمودن امکان شرکت اسب های داخلی در مسابقات خارج از کشور و همچنین مهیا نمودن امکان صادرات این دسته از تک سمیان به خارج ، ایجاد شبکه جامع مراقبت فعال و برنامه مبارزه با بیماری ها در سطح اسبداری های کشور برای بیماری های مهم که به آن ها بیماری های اخطار کردنی اطلاق می گردد ، امری مهم تلقی شده و به شرح زیر می باشند :
1. طاعون اسبی
2. کم خونی عفونی
3. دورین
4. مشمشه
5. آنفلوآنزای تک سمیان
( African Horse Sickness) ١ – طاعون اسبی
مقدمه :
این بیماری از جمله مهمترین بیماری های تک سمیان است که جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ، م حسوب می شود . عامل بیمار ی ویروسی از جنس اربی ویروس ، خانواده رئوویریده و ازویروس های ویسروتروپیک می باشد . میزان مرگ و میر بیمار ی در اسب ها 70 تا 95 درصد ، در قاطرها حدود 50 درصد و درالاغ ها به حدود 10 درصد می رسد . بیماری مستقیما واگیردار نیست و راه متدا ول انتقال از طریق گزش و خونخواری گونه های پشه ها ی کولیکوئیدس و ناقلین بیولوژیک می باشد . انتقال ه ای غیر متداول و اتفاقی از طریق کنه ها ی هیالوما و7 روز بوده ولی ممکن است تا 2 روز کاهش یابد . شکل تحت – ریپیسفالوس نیز وجود دارد . دوره کمون بیمار ی معمولا
1440 درجه سانتیگراد ) ، 1 تا 2 روز بیقراری و ناراحتی عمومی وشکل تحت حاد یا شکل قلبی با – 40/ بالینی با علائم تب ( 5علائم تب ( 41 تا 39 درجه سانتیگراد ) ، تورم سینوس های فوق چشمی ، پلک ها ، بافت های صورت ، گردن ، ناحیه سینه ،ناحیه قدامی قفسه صدری و شانه ها همراه بوده و مرگ طی 1 هفته صورت می پذیرد . فرم تنفسی حاد با علائم تب ( 41 تا40 درجه سانتیگراد ) ، نفس تنگی ، سرفه ها ی انقباضی ، منخرین باز توام با خروج ترشحات کف آلود غیر شفاف ، قرمزی ملتحمه ، مرگ در طی 1 هفته وفرم توام بیمار ی ( قلبی و تنفسی ) که بارها رخ داده است با علائم تنفسی غیر پیشرونده ،تورم ادماتوز و ترشحات بینی و با مرگ ناشی از نارسایی قلبی و معمولا طی یک هفته اتفاق می افتد .
تشخیص آزمایشگاهی :
(CFT , ELISA) و تشخیص سرمی ( PCR , Vrus neutralisation ، جداسازی و تشخیص ویروس ( الیزا
نمونه ها :
بمنظور جداسازی ویروس-1 نمونه ها ی خون در ونوجکت حاوی ماده ضد انعقاد (هپارین یا اکسالات پتاسیم ) تهیه و با رعایت دما ی 4 درجه سانتیگراد به آزمایشگاه ارسال شود. .
-2 تهیه نمونه هایی از شش ، طحال و عقده ها ی لنفاو ی از لاشه حیواناتی که تازه مرده اند انتقال آن ها در بافر گلیسرین 10 درصد با حفظ دمای 4 درجه سانتی گراد تا آزمایشگاه .
بمنظور تشخیص سرمی ترجیحا نمونه های سرمی باید در طی 21 روز اخذ و در دمای منهای 20 درجه سانتیگراد نگهداری گردند .
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت درمسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ایو عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان موجود ، اطمینان از نبود بیماری وایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری برقرار می گردد .
- مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت بروز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد
جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری با علائم مشکوک به بیماری طاعون اسبی همانند :
بروز علائم تنفسی توام باتب ( تنگی نفس ، تورم سینوس ها و یا حفرات فوق چشمی ، خروج ترشحات کف آلود غیر شفاف ازمنخرین توام با مرگ و میر ) در تعدادی از تک سمیان که با گذشت یک تا دو هفته به تعداد بیشتری از تک سمیان منتقل میشود .
کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ، توسط مسئول بررسی بیماری های دامی ادارات کل دام پزشکی استان ها پس ازبه دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد GIS ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق سیستم شد .
ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرانی که درآخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان های سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربطسازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواسطه مشکلات تنفسی ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله موردتعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان با شروع فعالیت حشرات ناقل به دفتر بررسی ، GIS بیماری ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق سیستم مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاهه ای سوار کاری ، پانسیون ها ،مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجموع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب تعداد 700 نمونه Canon & Roe اطمینان 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری سرم خون از اسبان واحدهای اعلام شده اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این دسته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ،مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها توسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از تک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفر ادی ) کامل و همراه با نمونه هابه واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سایت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکز ویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص ودر تشخیص بیماری O.I.E کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش الایزا به عنوان یکی از روش های معرفی شده و مورد تایید و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و مابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکز تشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد .
پیشگیری و کنترل :
با توجه به عدم وجود درمان قطعی بیماری و با توجه به ماهیت بیماری در صورت برخورد و تشخیص بیماری ، اقدامات پیشگیرانه بهداشتی به شرح ذیل می باشند :
• اعلام شرایط قرنطینه ای که با توجه به ماهیت بیماری و راه انتقال عامل از طریق گزش حشرات بسته به شرایط آب و هوائی و محیط ، دامنه وسعت قرنطینه متفاوت خواهد بود .
• تشخیص و تمایز ویروس ( نوع و گروه ) .• کشتار تک سمی های آلوده و بیمار و امحاء بهداشتی لاشه های آن ها .
• کنترل ناقلین ( استفاده از حشره کش ها ، دفع کننده ها ، پرده و توری ) .
• واکسیناسیون اسب های غیر آلوده با :
1. واکسن های پلی والان
2. واکسن های منو والان زنده ( به هنگام تعیین نوع ویروس استفاده از این نوع واکسن بهتر می باشد )
. ( 3. واکسن منو والان کشته ( فقط برای سرو تایپ 4
( Equine Infectious Anemia ) ۲ ‐ کم خونی عفونی اسب
مقدمه :
از خانواده ( lentivirus ) این بیماری نیز از جمله بیماری های مهم ویروسی تک سمیان است که عامل آن لنتی ویروس
رتروویریده می باشد و جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر ، جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ، محسوب میگردد . بیماری با تب های راجعه ، ترومبوسیتوپنی ، کم خونی ، کاهش سریع وزن بدن و ادم نواحی و بخش های تحتانی بدن که در صورت نگهدار ی و پرستار ی به بیمار ی تحت بالینی تبدیل شده و این در صورتی است که حملات حاد بالینی بیمار ی به مرگ منجر نشود . دوره کمون بیمار ی 1 تا 4 هفته است . در موارد حاد بیمار ی ، عقده ها ی لنفاو ی ، طحال ، و کبد پرخون و بزرگ می شوند . بزرگی طحال متورم ممکن است در معاینات از طریق رکتو م لمس گردد ( مطالعات بافتی ارگان های ذکرشده نشاندهنده نفوذ لنفوسیت های نابالغ و پلاسماسل ها به درون آن ها است . سلولهای کوپفر کبد غالبا شامل خون این اسب ، ( EIA ) هموسیدرین یا گلبول های قرمز می باشند ) . در صورت آلودگی اسب به ویروس کم خونی عفونی تا پایان عمر آلوده باقی خواهد ماند . این بدان معناست که اسب بصورت ناقل ویرمیک باقی مانده و می تواند آلودگی را به سایر اسب ها انتقال دهد . انتقال آلودگی ممکن است با انتقال خون از یک اسب آلوده انجام پذیرد . در طبیعت انتشار ویروس مشابه و همسو با فعالیت تغذیهای حشرات خونخوار ی است که از خون اسب واجد علائم بالینی بیمار ی تغذیه نموده و سپس از اسب های حساس به بیمار ی خون خوار ی نماید و یا استفاده از سر سوزن های آلوده مشترک جهت انجام تزریقات صورت می پذیرد.
انتقال عفونت از طریق رحمی نیز رخ می دهد . اسب های واجد علائم بالین ی دار ای تیتر ها ی ویروسی بالاتر ی بوده و خطرانتقال بیمار ی از اینگونه اسب ها به مراتب بیش از اسب هائی است که علائم بالینی خفیف داشته و واجد تیتر ویروسی کمتر ی هستند .
تشخیص :
اساس تشخیص بیمار ی بر پایه علائم بالینی ، ضایعات آسیب شناسی و سرولوژ ی استوار است . اسب های با سن بیش از شش ماه که از نظر سرمی مثبت می باشند بعنوان ناقل شناخته می شوند چرا که تا قبل از شش ماهگی ، واکنش های سرمی ممکن است ناشی ازوجود آنتی باد ی ه ای مادر ی باشد . علاوه بر جداساز ی ویروس و تشخیص عامل ، روش های تشخیصی نیز در تجارت های جهانی معرفی شده است . ( AGID ) Agar gel immunodiffusion دیگر از جمله روش
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری همانند طاعون اسبی ، در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت در مسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ای و عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان موجود ، اطمینان از نبود بیماری و ایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری به شرح ذیل از سال جاری برقرار می گردد :
1 – مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت برو ز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری و یا سایر فعالیت های منجر به تزریقات با استفاده از سر سوزن ها و یا ادوات تزریقی مشترک ، با علائم مشکوک به بیماری کم خونی عفونی همانند : کاهش سریع وزن بدن ، خونریزی های پتشی بر روی لایه و ادم نواحی و بخش های تحتانی بدن ، تب های راجعه ، مرگ ناگهانی ( ناشی از ( Mucous membranes ) مخاطی
حملات حاد بیماری ) . بزرگ و پرخون شدن عقده ها ی لنفاو ی ، طحال ، و کبد ، کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ،توسط مسئول بررسی بیماری های دامی ادارات کل دامپزشکی استان ها پس از ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد . GIS سیستم ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری ( همانند طاعون اسبی ) با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرا نی که در آخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان های سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربط سازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواس طه مشکلات خونی ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله مورد تعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان با شروع GIS فعالیت حشرات ناقل بیماری ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق سیستم به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاههای سوار کاری ، پانسیون ها ، مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجموع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب اطمینان تعداد 700 نمونه سرم خون Canon & Roe 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری از اسبان اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این د سته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ، مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها توسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از تک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفرادی ) کامل و همراه با نمونه ها به واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سا یت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماریهای دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکز ویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص و در تشخیص OIE به عنوان روش های معرفی شده و مورد تایید AGID کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش الایزا و یا بیماری و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و م ابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکزتشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد . شایان ذکر است نمونه برداری ذکر شده در واقع همان نمونه های اخذ شده در مورد بیماری طاعون اسبی است که علاوه بر کم خونی عفونی برای مراقبت و پایش سرمی سایر بیماری های مد نظر نیز مورد استفاده قرار می گیرند .
پیشگیری و کنترل :
با توجه به عدم وجود درمان قطعی بیماری و با توجه به ماهیت بیماری در صورت برخورد و تشخیص بیماری ، اقدامات پیشگیرانه بهداشتی به شرح ذیل می باشند :
• اعلام شرایط قرنطینه ای که با توجه به ماهیت بیماری و راه انتقال عامل از طریق گزش حشرات بسته به شرایط آب و هوائی و محیط ، دامنه وسعت قرنطینه متفاوت خواهد بود .
• خود داری در استفاده از ادوات و تجهیزات مشترک بمنظور انجام هرگونه تزریق و تجویز مواد بیولوژیک و یا دارو .
• تشخیص و تمایز ویروس .
• تشخیص اسب های واجد تیتر سرمی .
• کشتار اسب های آلوده و بیمار و امحاء لاشه های آن ها.
• کنترل ناقلین ( استفاده از حشره کش ها ، دفع کننده ها ، پرده و توری ) .
٣ ‐ دورین
مقدمه :
( Trypanosoma Equipedrum) یک بیماری انگلی تک یاخته ای است که عامل آن انگل تریپانوزوما اکوئی پدروم بوده که بر خلاف سایر تری پانوزوم ها ، یک انگل بافتی است و به ندرت در خون قابل یافتن است . این بیماری نیز از جمله بیماری های مهم تک سمیان است که جزو چهار بیماری فرامرزی مورد نظر ، جهت خروج تک سمیان و شرکت در مسابقات ،
محسوب می گردد . آلودگ ی به هنگام جفتگیر ی و بیشتر از نریان ها به مادیان ها انتقال می یابد لیکن امکان انتقال از مادیان و ترشحات موکوسی و غلاف آلت تناسلی نریان ( Seminal fluid ) به نریان نیز وجود دارد . انگل در ترشحات جنسی آلوده و در ترشحات موکوسی واژن مادیان های آلوده یافت می شود . در مراحل ابتدائی آلودگی ، انگل را می توان در سطوح موکوسی و یا در بین سلول های اپیتلیال بصورت آزاد مشاهده نمود . سپس ممکن است انگل به داخل خون نفوذ کرده و به سایر مناطق بدن انتقال یابد . دوره کمون ، مدت و شدت بیماری در مناطق مختلف ، متفاوت است . اگرچه دوره کمون بیماری بین 1 تا 4 هفته در نظر گرفته می شود لیکن در بعضی از حیوانات این دوره تا 3 ماه نیز به درازا کشیده شده است . اگر چه دورین با میزان 50 درصد مرگ و میر بویژه در نریان ها بیمار ی کشنده ا ی محسوب م ی شود لیکن در موارد انفراد ی بهبود ی خود به خود ی نیز ممکن است رخ بدهد . موارد تحت بالینی بیماری نیز تشخیص داده شده است . الاغ و قاطر به نسبت اسب ازمقاومت بیشتر ی برخوردارند .. انتقال آلودگی از مادیان ها به کره ها از طریق مخاطاتی نظیر ملتحمه ممکن است رخ بدهد .
نشان داده شده که شیر مادیان ها نیز می تواند آلوده باشد . علائمی که بیشتر اوقات توجه را به خود جلب می نمایند عبارتنداز : تب ، آماس و ادم موضعی دستگاه تناسلی و غدد پستانی ، ادم بیش از حد پوستی ( انفجار ی ) ، برجستگی مفاصل ، ژولیدگی ، فلجی صورت ، ضایعات چشم ی ، کم خونی و لاغر ی مفرط . یک علامت شاخص بیمار ی پلاک های ادماتوزی پوست است که ضایعاتی بر جسته به قطر 5 تا 8 سانتی متر و یک سانتی متر ضخامت را شامل می شود . پلاک ها بیشتر در بالای دنده ها ظاهر می شوند اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن نیز پدیدار شوند و بین 3 تا 7 روز باقی مانده و علائم دائمی محسوب نمی گردند .
بررسی و مراقبت :
نظر به اهمیت بیماری در خصوص ملاک بودن آن در خروج اسب ها جهت شرکت در مسابقات مختلف جهانی و یا منطقه ای و عدم بروز بیماری در کشور از مدت ها قبل ، بمنظور مراقبت از جمعیت حساس تک سمیان م وجود ، اطمینان از نبود بیماری و ایجاد آمادگی لازم در صورت بروز احتمالی بیماری ، سیستم مراقبت این بیماری به شرح ذیل از سال جاری برقرار می گردد :
1 - مراقبت غیر فعال
الف – تک سمیان اهلی : در این بخش از سیستم مراقبت در صورت بروز بیماری هم زمان با شرایط محیطی مساعد جهت فعالیت و تکثیر حشرات ناقل بیماری با علائم مشکوک به بیماری دورین همانند تب ، آماس و ادم موضعی دستگاه تناسلی وغدد پستانی ، ادم بیش از حد پوستی ( انفجاری ) ، برجستگی مفاصل ، ژولیدگی ، فلجی صورت ، ضایعات چشمی ، کم خونی ولاغری مفرط و وجود پلاک های ادماتوز ی پوست است که ضایعاتی بر جسته به قطر 5 تا 8 سانتی متر و یک سانتی متر ضخامت را شامل می شود . پلاک ها بیشتر در بالا ی دنده ها ظاهر می شوند اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن نیز پدیدارشوند و بین 3 تا 7 روز باقی مانده و علائم دائمی محسوب نمی گردند . مخاط واژن افزایش یافته و بصورت ضخیم و لایه لایه مشاهده می شود . ادم غدد پستانی و بافت های مجاور از یافته ها ی متداول می باشد . فقدان پیگمان ها در نواحی تناسلی و پرینه و پستان ها ممکن است رخ دهد . کلیه مشاهدات و علائم مشاهده گردیده ، توسط مسئول بررسی بیماری ه ای دامی
به دفتر بررسی ، مبارزه و GIS ادارات کل دامپزشکی استان ها پس از ثبت در فرم بیماری های اگزوتیک از طریق سیستم مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد .
ب – حیات وحش : مراقبت از این بیماری با توجه به محدودیت تک سمیان وحشی کشور ( تعداد محدود گور ایرانی که در آخرین سرشماری 661 راس برآورد شده اند ) در استان ه ای سمنان ، یزد و فارس ، ضمن هماهنگی با مسئولین ذیربط سازمان حفاظت محیط زیست ، در صورت مشاهده و گزارش بروز بیماری با علائم مشکوک همانند تک سمیان اهلی ( عقب ماندن تعدادی از تک سمیان وحشی از گله بواسطه ض عف ناشی از بیماری ، کم غذائی ، عدم توانائی فرار در مواردی که گله مورد تعقیب نسبتا طولانی قرار گیرد و در نهایت بروز مرگ و میر ناشی از پیشرفت علائم همزمان و یا مدتی بعد از جفت گیری و بویژه متعاقب ورود نرهای جدید به گله ) پس از اخذ اطلاعات لازم از واحد های حفاظت محیط زیست و ثبت از طریق به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهد شد . GIS سیستم 2 – مراقبت فعال :
در این نوع مراقبت تک سمیان موجود کشور به دو دسته تقسیم بندی شده و مورد بررسی و مراقبت قرار می گیرند :
الف : جمعیت اسب های مستقر در مجتمع های مختلف نگهداری و پرورش ( باشگاههای سوار کاری ، پانسیون ها ، مجموعه های سوارکاری متعلق به فدراسیون سوار کاری و یا نیروهای مسلح و ... ) در سرتاسر کشور که هر واحد از مجتمع های ذکر شده به عنوان یک واحد اپیدمیولوژیک در نظر گرفته می شود که در مجم وع از تمامی آن ها با در نظر گرفتن ضریب اطمینان تعداد 700 نمونه سرم Canon & Roe 95 درصد و جمعیت حدود 10000 راسی اسب موجود ، بر اساس جداول آماری خون از اسبان واحدهای اعلام شده اخذ می گردد .
ب : جمعیت سایر تک سمیان ( اسب ، قاطر و الاغ ) موجود در مناطق مختلف کشور که به صورت بومی و غیر متمرکز می باشند ( جمعیت این دسته از تک سمیان برآورد دقیقی وجود نداشته لیکن بواسطه جمعیت بیش از چند صد هزار راسی آن ها ،
مطابق با روش ها و برآورد های فوق الذکر ، تعداد 700 نمونه اخذ می گردد ) در مجموع 1400 نمونه . کلیه نمونه ها ت وسط ادارات کل دامپزشکی استان های کشور پس از جدا سازی سرم ( حداقل 4 سی سی سرم ) با رعایت زنجیره سرد به بخش دریافت نمونه های دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال خواهند گردید . بمنظور پیگیری های بعدی و ایجاد بانک اطلاعاتی لازم ، برای هر یک از ت ک سمیان نمونه برداری شده فرم ویژه ( بصورت انفرادی ) کامل و همراه با نمونه ها به واحد دریافت نمونه ها تحویل داده می شود . نمونه برداری یک بار و زمان اخذ نمونه ها در طی تیر ماه سال 1389 بوده که
بسته به نتایج حاصل از آزمایشات به عمل آمده برای اقدامات لازم در سال های آتی مجددا تصمیم گیری و اعلام خواهد شد .
کلیه سایت های نمونه برداری اعم از مجتمع ها و یا روستاهای مد نظر توسط دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی با کدهای اختصاصی تعیین شده به ادارات کل دامپزشکی مربوطه اعلام خواهد گردید . تمامی نمونه ها تا زمان راه اندازی مرکزویژه انجام آزمایشات خاص تک سمیان ( اعم از بخش خصوصی و یا دولتی ) مورد تایید مراجع جهانی ، در مرکز تشخیص و در تشخیص بیماری OIE به عنوان یکی از روش های معرفی شده و مورد تایید CFT کنترل دارو و مواد بیولوژیک با روش و در نتیجه قابل استناد در تجارت های جهانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و مابقی نمونه سرم بمنظور پیگیری های بعدی در بانک سرمی ایجاد شده حفظ و نگهداری خواهند گردید . تعدادی از نمونه ها جهت تایید تشخیص به مراکز تشخیصی مرجع جهانی ارسال خواهد شد . شایان ذکر است نمونه برداری ذکر شده د ر واقع همان نمونه های اخذ شده در مورد بیماری طاعون اسبی است که علاوه بر کم خونی عفونی برای مراقبت و پایش سرمی سایر بیماری های مد نظر نیز مورد استفاده قرار می گیرند .
پیشگیری و کنترل :
. ( CFT • تشخیص اسب های واجد تیتر سرمی ( با روش
• اگرچه درمان با داروهای مختلف بعضا مثمر ثمر بوده لیکن در برنامه های ریشه کنی ، کشتار اسب های آلوده و بیمار و امحاء لاشه های آن ها توصیه می گردد .
با فاصله حداقل یک ماه برای اثبات عدم وجود بیماری کفایت می نماید . CFT • اخذ دو نتیجه منفی در آزمون• پیشگیری از جفتگیری و کشش مادیان ها با نریان هایی که از نظر بهداشتی وضعیت نامشخص دارند .
• نظارت بر وضعیت بهداشتی سیلمی های موجود در مراکز نگهداری و پرورش اسب .
۴ – مشمشه
نظر به اهمیت بیماری از نظر زئونوز بودن و سابقه طولانی حض ور و شناسائی بیماری در کشور، برنامه های بررسی و مراقبت فعال و مبارزه با این بیماری در مبحث بیماری های مشترک ارائه گردیده است .
٥‐ آنفلوانزای تک سمی ها
مقدمه :
متعلق به خانواده ارتو میکسوویریده می باشد . این بیماری حاد و واگیر دار A آنفلوآنزای اسبی بیماری ویروسی از جنس سابقا" به نام آنفلونزای 2) باعث ) H3N سابقا" به ن ام آنفلوآنز ای 1) و 8 ) H7N سیستم تنفسی است که با دو تحت سویه 7 بیماری می گرد د . اگر چه ممکن است بیماری در جمعیت های حساس منجر به بروز علائم بالینی در 98 درصد جمعیت اسب
ها شود لیکن در جمعیت اسب های واجد تیتر های متفاوت نسبت به ویروس بیماری، میزان واگیری کمتر بو ده و حدود ا" بین 16 درصد می باشد . میزان مرگ و میر بسیار کم و در حد کمتر از 1 درصد بوده که اغلب توأم با سایر عفونت های تنفسی -18 ثانویه باکتریائی می باشد .
بررسی و مراقبت :
اگرچه بیماری در گله های واکسینه و یا با سابقه برخورد قبلی با ویروس ممکن است به شک ل بالینی بروز نداشته و یا بیماری خفیفی ایجاد نماید { که تشخیص بالینی بیماری در این گله ها ممکن است با سایر عفونت های قسمت های فوقانی دستگاه رینیت ویروس اسبی و آرتریت ویروس ی اسبی ) قابل تفریق نباشد } لیکن در گله های حساس ، بیماری ، EHV- تنفس ( 4
21 روز از مورد - پس از یک ه فته از مشاهده اولین مورد بیماری ، به صورت افزایش ناگهانی رخ خواهد داد و با گذشت 28 اول ، بیماری فروکش خواهد کرد ( مورد جدید بیماری مشاهده نخواهد شد ) . پس از دوره کمون 1 تا 3 روزه بیماری با علائم بالینی تب ( 38,5 تا 41 درجه سانتیگراد ) شروع می شود . اسب ها ممکن است حالات مختلف همانند افسردگی ، عدم میل به غذا ، پس زدن آن و بی تمایلی به حرکت را نشان دهند . از جمله علائم که غالبا حضور دارد سرفه بوده ( پس از افزایش دمای بدن اسب ) که در ابتدا خشک و خشن و متعاقبا به حالت پختگی ( خلط دار ) تغیر یافته و طی 1 تا 3 هفته بعدی باقی خواهد ماند . با تحریک جزئی بخش فوقانی نای ، سرفه ذکر شده در حیوان ایجاد شده و قابل ملاحظه خواهد بود . در مرحله ابتدائی بیماری ترشحات بینی از علائم غالب بیماری نبوده و در صورت وجود به شکل آبکی مشاهده می گردد . اگرچه تورم عقده های لنفاوی تحت فکی در بیماری بارز نیست ولی ملامسه این ناحیه در مرحله ابتدائی بیماری دردناک خواهد بود . اسب های مبتلای نگهداری شده در شرایط دور از استرس های محیطی و سایر اسب ها ، طی یک تا دو هفته بطور کامل بهبود خواهند یافت ، اگر چه سرفه را تا هفته های بعد ی خواهند داشت . با توجه به توضیحات ارائه شده و با در نظر گرفتن اینکه درهر رخداد
بیماری ، بسته به شرایط محیطی و سویه بیماریزا و سایر عوامل دست اندر کار ، ممکن است علائم و نشان ه های بالینی متفاوتی را بروز دهد .
اقدامات ضروری در صورت دریافت گزارشی دال بر مشاهده علائم بالینی مشکوک به آنفلوآنزای اسبی :
-1 مراتب در اسرع وقت به دفتر بررسی مبارزه و مراقبت بیماری های دامی منعکس گردد .
-2 از هرگونه نقل و انتقال تک سمیان و ادوات مربوطه تا زمان اطمینان یافتن از عدم ابتلاء حیوانات به بیماری آنفلوآنزا موکدا پیشگیری به عمل آید .
-3 کلیه عملیات مالئیناسیون و واکسیناسیون تک سمیان تا حصول اطمینان از عدم ابتلاء حیوانات به بیماری آنفلوآنزا متوقف گردد .
-4 در صورت ناگزیر بودن به سرکشی به مجتمع های اسبداری جهت بیمار یابی ، از لباس های یکبار مصرف ( پوشش کامل )استفاده شده و پس از خروج از اسب داری لباس مذکور در محل سوزانده شود . به هنگام ورود و خروج کف کفش ها ضدعفونی گردد .
-5 اسب های واجد علائم مشکوک به بیماری را در محلی نسبتا آرام و با فاصله حداقل 35 تا 40 متری سایر اسب ها نگهداری نمائید . تمامی وسایل مورد استفاده این دسته از اسب ها ، مخصوص و انفرادی بوده و از استفاده از آن ها برای سایر تک سمیان ، می بایست خود داری گردد .
-6 از آن جا که بیماری درمان ویژه ای ندارد ، استفاده از درمان های علامتی توصیه می گردد .
به منظور بررسی، پیشگیری و کنترل بیماری اقدامات زیر باید اعمال گردد :
-1 نمونه برداری تصادفی جهت انجام آزمایشات سرولوژیکی و مراقبت فعال بیماری .
-2 برقراری سیستم اطلاع رسانی و قرنطینه نمودن واحدهای آلوده در صورت مشاهده موارد مشکوک به بیماری .
-3 انجام اقدامات قرنطینه ای همراه با ثبت مشخصات تک سمی ها بخصوص مراکز پرورش و نگهداری اسب و باشگاههای سوارکاری .
-4 بسته به ماهیت بیماری و درصورت امکان تهیه واکسن ، برنامه مایه کوبی در واحدهای حساس توسعه یافته و به اجراگذارده خواهد شد .
-5 مراقبت سرمی در جهت کشف و تعیین میزان شیوع سرمی بعضی از بیماری های تک سمی ها از اهمیت زیادی برخوردار است. در مراقبت فعال مراقبت سرمی از سطح کشور تعدادی نمونه سرمی بطور اتفاقی تهیه و از نظر بیماری های طاعون اسبی، کم خونی عفونی ، آرتریت ویروسی و دورین مورد آزمایش قرار می گیرند . این مراقبت بطور همزمان سالی یکبار با نمونه برداری از جمعیت اسب کشور انجام خواهد گرفت .
-6 کزاز
مقدمه :
این بیماری اگرچه جزء بیماری های اخطار کردنی تک سمیان جهت ارائه گزارش به مراجع جهانی نیست لیکن به واسطه اهمیت بیماری در این مبحث آورده شده است . کزاز بیماری عفونی بسیار کشنده برای تمام گونه های حیوانات اهلی است که بوسیله زهرابه کلس تریدیوم تتانی ایجاد می شود . علائم بالینی این بیماری مشتمل بر افزایش حساسیت ، انقباضات عضلات ،تشنج ، قطع حرکات تنفسی و ... می باشد .
بررسی و مراقبت :
گزارش وضعیت بیماری و ثبت اطلاعات موردنظر در فرم مربوطه به منظور شناسایی مناطق آلوده و اعمال موازین ب هداشتی در ابزارها و لوازمی که بویژه در قطع دم ، اخته و یا اقدامات جراحی مشابه مورد استفاده واقع می شوند .
- نمونه برداری تصادفی جهت انجام آزمایشات سرولوژیکی و مراقبت فعال بیماری .
- برقراری سیستم اطلاع رسانی و قرنطینه نمودن واحدهای آلوده در صورت مشاهده موارد مشکوک به بیماری .
پیشگیری و کنترل :
- انجام اقدامات قرنطینه ای همراه با ثبت مشخصات تک سمی ها بخصوص مراکز پرورش و نگهداری اسب و باشگاههای سوارکاری .
- واکسیناسیون تک سمی ها بویژه در مراکز متراکم
(Bovine Ephemeral Fever) تب بی دوام گاوی
بررسی و مراقبت :
در سال های اخیر بیماری بصورت همه گیری های کانونی منحصراً در استان های فارس و ایلام گزارش می گردید . در دشوار BEF سایر نقاط کشور بصورت موارد استثنایی و منفرد و یا اینکه تشخیص داده نمی شد. اصولاً تشخیص موارد انفرادی است و اولین گام در تشخیص بیماری ، داشتن آگاهی های لازم همه گیری شناسی ، بالینی و تشخیص افتراقی توسط کلینیسین ها می باشد ( بویژه در مناطق پرخطر) . اما در فصل تابستان سال 85 علاوه بر استان فارس همه گیری هایی دراستان های تهران ، کرمان و خوزستان گزارش گردید .
پیشگیری و کنترل :
در گاو BEF واکسیناسیون بعنوان تنها روش مؤثر کنترل بیماری در دنیا مطرح است . اصولاً به دلیل ماهیت ایمنی شناسی شوند ، در مقابل چالش طبیعی و مصنوعی بیماری BEF ، که تقریباً تمامی دا مهائی که دستخوش مواجهه با یک بار ویروس ایمن می شوند ، از این رو واکسیناسیون با توجه به ایمنی شناسی افمروویروس و ماکرواپیدمیولوژی بیماری ، بعنوان تنها روش به کمک آنتی بادی های منوکونونال BEF مؤثر کنترل اعلام شده است . اگر چه تفاوت های پادگنی در سویه های ویروس از منشاء مختلف جغرافیایی ، ایجاد بیماری نمی کنند . BEF مشخص شده است ، اما در دام های ایمن ، سویه های مختلف یک ایمنی استریل است ، بدین سان که موارد دفع ویروسی و حامل BEF ایمنی ناشی از واکسن و عفونت طبیعی ویروس ساخته شده است . BEF وجود ندارد. بدلیل اینکه ویروس به سادگی تخفیف حدت می یابد ، واکسن های مختلفی برای 1386 در برخی از کانون ها و مناطق پر - است که طی سال 1388 BEF یکی از واکسن های مورد استفاده واکسن کشته خطر استان ها و شهرستان های پر خطر مورد استفاده قرار گرفته و در دستور کار سال جاری نیز قرار دارد .
( B.S.E ) جنون گاوی
مقدمه :
جنون گاوی یا آنسفالوپاتی اسفنجی شکل گاوی بیماری کشنده و دژنراتیو سیستم اعصاب مرکزی قابل انتقال گاو می باشد .
این بیماری یک هفته تا چند ماه پس از بروز نشانه های بالینی سبب مرگ گاو می شود . میانگین دوره کمون بیماری 4 تا 5سال است . این بیماری در دام های بالغ در هر دو جنس نر و ماده مشاهده شده و حساسیت تمامی نژادها در برابر ابتلاء به بیماری یکسان است . اثبات وجود بیماری اولین بار در سال 1985 در مزرعه ای بنام کنت در انگلستان بر اساس نشانه های بالینی و در سال 1386 با تائید آزمایشگاهی صورت پذیرفت.
بررسی و مراقبت :
بررسی و مراقبت دام های دارای نشانه های عصبی نیازمند بررسی در راستای مراقبت بیماری جنون گاوی می باشد برنامه مراقبت بیماری :
مراقبت فعال بیماری در دامداری های تحت پوشش در شبکه ملی مراقبت .
طاعون گاوی
Global Rinderpest Eradication ) GREP در راستای سیاست های جهانی ریشه کنی طاعون گاوی به سازمان های بین المللی و پذیرش رسمی (OIE Pathway ) و اعلام نتایج اجرای برنامه بر اساس ( Programe ) در سال 2008 ( O.I.E ) عاری بودن کشور جمهوری اسلامی ایران از طاعون گاوی توسط سازمان جهان ی بهداشت دام
1387 ) ، ادامه برنامه هماهنگ با مقررات و مصوبات ملی ریشه کنی طاعون گاوی بشرح ذیل میباشد :
-1 تداوم قطع عملیات مایه کوبی علیه طاعون گاوی در جمعیت گاو ، گوساله در کلیه استان های کشور.
-2 تداوم سیستم مراقبت فعال و غیرفعال بیماری برابر با فرم ها و دستورالعمل های ارسالی همراه با ارسال گزارش در فواصل
زمانی تعیین شده .
-3 برداشت و ارسال نمونه مط ابق دستورالعمل های مربوطه به منظور تهیه اسناد و مدارک عدم وجود ویروس در چرخش در کل کشور .
شبکه مراقبت بیماری طاعون گاوی ( اگزوتیک )خصوصیات شبکه : این شبکه برای بیماری اگزوتیک طاعون در سطح ملی بصورت دیده بان ، مستقل و بصورت فعال و غیر فعال اجرا می گردد . داده های این شبکه از طرق زیر تامین می گردد :
- باتوجه به واحد اپیدمیولوژیک ، هر ماه تعداد 5 درصد از واحدها بصورت تصادفی انتخاب و توسط مسئول بررسی استان و یا شهرستان مورد بازدید قرار می گیرد . داده های این بازدیدها در پرسشنامه مخصوص طاعون گاوی درج شده و به اداره کل ارسال می گردد . اداره کل اقدام به جمعبندی این گزارشات در فایل اکسل نموده و به دفتر بررسی ، مبارزه و مراقبت بیماری های دامی ارسال می شود .
- بجز واحدهای اپیدمیولوژیک ، میادین دام و واحدهایی که حمل و نقل دام در آن ها زیاد انجام می گیرد هر 15 روز بازدید خواهند شد . این واحدها در هر شهرستان محدود و مشخص می باشند .
88/41/01
١٥
- در کلیه شهرستان ها ، درصورت برخورد با هرگونه علائم بیماری مخاطی ، با اولویت ظن بیماری طاعون گاوی ، غدد لنفاوی باید جهت ردیابی ویروس بیماری جمع آوری و به آزمایشگاه ارسال گردد .
کلیه گاو ها و گاومیش هایی که دارای ترکیبی از علائم زیر هستند مبتلا به بیماری طاعون گاوی تلقی می شوند مگرآنکه عکس آن ثابت شود :
- وجود ضایعات تخریشی در دهان ( لثه ، کام ، زبان )
- ریزش اشک از چشم ها که بتدریج چرکی می شود
- اسهال
- تلفات
( PPR ) طاعون نشخوارکنندگان کوچک
بررسی و مراقبت :
و تهیه گزارشات روزانه و ارسال آن ها از طریق سیستم PPR 1. بررسی درمانگاهی و اپیدمیولوژیکی موارد مشکوک به . GIS
. PPR 2. تهیه و ارسال بموقع نمونه های مرضی مناسب از موارد مشکوک به کلیه گوسفند و بزانی که دارای ترکیبی از علائم زیر باشند مشکوک به بیماری نشخوارکنندگان کوچک تلقی می شوند :
وجود پرخونی و ضایعات تخریشی و یا اولسراتیو در دهان ( لثه ، زبان ، کام )