زئونوزها - بیماری های مشترک انسان وحیوان -مدیترانه شرقی

بسم الله الرحمن الرحیم 

بیماریهای مشترک انسان و حیوان مشکلی اجتماعی ، اقتصادی در منطقه مدیترانه شرقی است

در سیر تاریخ همیشه انسان به حیوانات به عنوان منبع مواد غذایی، حمل و نقل، کار و یا رو همدم وابسته بوده است . با وجود این، انواع بی شمار حیوانات نیز منشأ بیماری های ویروسی، باکتریایی و انگلی با انتقال به راه های منتقل به راه های مختلف، منجمله تماس مستقیم یا آلودگی آب، به انسان میباشند. این بیماریها زئونوز هستند.

طی سال ها و در بسیاری از کشورها این بیماری ها، با مخازن آن در حیوانات اهلی و وحشی، مشکلات بسیار زیادی را و بویژه در بین جمعیت ساکن و شاغل در نواحی روستایی موجب گردیده و هنوز هم باعث می شوند. اهمیت بیماری های زئونوتیک و انگلی و همچنین بیماری های وابسته به مواد غذایی، به طور مداوم رو به افزایش بوده و اثرات بهداشتی و اجتماعی  اقتصادی رو به رشد آنها مورد توجه بسیاری از کشورها و بویژه اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد. صرفنظر از ناراحتی ها، ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری ها در انسان، اثرات سوء ناشی از آنها در تولیدات کشاورزی، کاهش قابلیت استفاده از مواد غذایی و ایجاد موانع در تجارت بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .     
تغییرات وسیع در دهه های گذشته، خصوصاً افزایش شهرنشینی (که در اکثر موارد با برنامه ناقص ظهور یافته)، نقل و انتقال وسیع جمعیت، گشایش نامناسب نواحی جدید مورد نیاز برای تولید مواد غذایی، افزایش تجارت گوشت، شیر و دیگر فرآورده های با منشأ حیوانی افزایش وسیع تعداد و سرعت وسائط نقلیه و حتی توریسم، مشکل زئونوزها را نه تنها در مناطق روستایی بلکه در سطح منطقه ای و در برخی موارد در سطح جهانی موجب گردیده است .

برخی از فاکتورهای اساسی موثر در عفونت انسان:

ارتباط نزدیک بین جوامع انسانی و حیوانات، مصرف شیر غیر پاستوریزه و فرآورده های لبنی، افزون سازی تولیدات حیوانی توام با افزایش تجارت حیوانات و فرآوردههای آنها، تعداد زیاد سگ های ولگرد، کشتار غیر قانونی و دفع نامناسب و غیر بهداشتی ضایعات حیوانی به عنوان برخی از فاکتورهای اساسی موثر در عفونت انسان شناخته شدهاند.       
بخش بسیار وسیعی از مناطق مدیترانه و شبه جزیره عربی در شرایط همسانی برای عفونت های زئونوتیک و بیماری های منتقله به وسیله مواد غذای، به عنوان مثال بروسلوز، هاری، اکینوککوزیس، لیشمانیازیس، سالمونلوزیس و غیره قرار دارند.          
فاکتورهای محیطی نقش مهمی را در اشاعه زئونوزها ایفا نموده و محیط فی نفسه از طریق تغییر شرایط بوم شناختی (اکولوژی) ناشی از این افزایش رنج می برد . اشاعه بیماری ها به آلودگی محیط نه تنها از طریق آلودگی بیولوژیک ناشی از عوامل و ناقلین خطرناک آنها بلکه همچنین از طریق بسیاری از معیارهای کنترل مورد استفاده، چون استفاده وسیع از  حشره کش ها با نتایج دوررس در بسیاری از چرخه های بیولوژیک و تاثیر منفی بر سلامت انسان و دیگر موجودات زنده، کمک می نماید .

برخی نمونه های اختصاصی وضعیت اپیدمیولوژیک حاضر را نشان خواهد داد. 
بروسلوز
انتقال بروسلوز انسان از حیوانات پرورشی چون گاو،گوسفند، بز و خوک به عنوان یکی از متداولترین زئونوزهای جهانی مورد توجه می باشد. بیماری از حداقل ۵۶ کشور گزارش شده است، بویژه در خلال ۱۰ سال گذشته افزایش قابل ملاحظه عفونت در بین جوامع انسانی نواحی مدیترانه شرقی و خاورمیانه به ثبت رسیده است. بیماری در آمریکای شمالی، شمال اروپا و استرالیا بسیار نادر است.   
هاری
این بیماری در تمامی قاره ها به استثنای استرالیا اتفاق می افتد. مخاطره هاری و میزان عفونت از کشوری به کشور دیگر و در درون هر کشور متفاوت است . عموماً اطلاعات اپیدمیولوژیکی معتبر در اکثر کشورهای در حال رشد و بویژه کشورهای منطقه مدیترانه وجود ندارد.   
اکینوکوکوزیس / هیداتیدوزیس

میزان ابتلاء به این بیماری ادامه داشته و علی رغم پیشرفت های زیاد در علم بهداشت و تکنولوژی ناراحتی های بسیاری را در جوامع منطقه مدیترانه با خسارات شدید اقتصادی در هر دو بخش بهداشت عمومی و صنایع تولیدات دامی موجب میگردد.       
لیشمانیازیس
لیشمانیازییس مشکل بهداشت عمومی مهمی در بسیاری از کشورهای جهان و اکثر کشورهای منطقه مدیترانه و شبه جزیره عرب محسوب می گردد. لیشمانیازها طیف وسیعی از بیماری های حیوانی منتقله به انسان ناشی از گونه ها و سویه های مختلف انگل تک یاخته لیشمانیا را شامل میشوند. حداقل ۱۶ گونه و زیرگونه این انگل انسان را آلوده می سازد.

اکثر این انگل ها چرخه زندگی زئونوتیک، با دربرگیرنده پستانداران وحشی و / یا اهلی به عنوان میزبانان مخزن و پشه خاکی های فلبوتومینه به عنوان ناقل دارند . در موارد کمی، انسان مخزن اصلی و تنها مخزن را تشکیل می دهد . لیشمانیا به عنوان بیماری نوپدید شناخته شده و اکنون بویژه در جنوب اروپا با / HIV عفونت توام HIV به عنوان متداولترین عفونت انگلی فرصت طلب در بین افراد (VL) آلودگی لیشمانیازیس احشایی HIV مثبت در نظر گرفته می شود. میزان ۲۵ تا ۷۵ % موارد لیشمانیازیس احشایی بالغین به عفونت از لیشمانیازیس احشایی جدید یا دوباره فعال شده رنج AIDS ۱ تا ۹% بیماران به / وابسته بوده و  ۵  میبرند.      
عفونتهای زئونوتیک منتقله به وسیله مواد غذایی تقریباً نیمی از جمعیت جهان از بیماری های مرتبط با آب و غذا رنج می برند . غالباً اهمیت این بیماریها به عنوان مشکل بهداشت عمومی نادیده گرفته شده چونکه ارزیابی میزان بروز واقعی آنها مشکل بوده و در بیشتر موارد شدت اثرات بهداشتی و اقتصادی ناشی از آنها به درستی و به طور کامل درک نمی شود. علاوه بر این، اطلاعات معتبر از اشاعه عفونت های زئونوتیک ناشی ا ز مواد غذایی در بین جوامع انسانی و منشأ آلودگی مواد غذایی در اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه اندک است .

مهمترین بیماری زئونوتیک ناشی از مواد غذایی راسل، کمپیلوباکتریوز، عفونت های آنتروهموراژیک اشریشیاکلی، لیستریوز و سالمونلوزیس شامل میگردند.

فاسیولیازیس در ایران     
در ایران، اولین مورد انسانی فاسیولیازیس از طریق جراحی در سال ۱۹۵۵ تشخیص داده شد . طی سال های قبل از ۱۹۸۸ تا ۱۰۰ مورد سالیانه به ثبت رسیده است . در سال ۱۹۸۸ ، موردی از شیوع بیماری در استان گیلان اتفاق افتاد که وسیعترین مورد در جهان در نظر گرفته شد . بیماری در فوریه ۱۹۸۸ شروع شده، به مدت ۱۸ ماه بطول انجامید و حدود ۱۰۰۰۰ نفر را مبتلا ساخت .

آلودگی به افزایش مصرف سبزیجات آبزی محلی در استان وابسته بوده است . پس از آن مورد شیوع، هنوز مواردی از بیماری به روش های انگل شناسی و سرولوژی در ا ستانهای گیلان و مازندران در شمال کشور و استان اصفهان در بخش مرکزی کشور تشخیص داده می شود . جمعیت تحت مخاطره این استان ها به ۶ میلیون نفر تخمین زده شده و بطور متداول ۱۰۰۰۰ نفر آلوده می باشند . (در سال ۱۹۹۹ مواردی از بیماری در استان کرمانشاه نیز اتفاق افتاده است).

بررسیهای انجام شده در جمهوری اسلامی ایران مشخصات زیر را از عفونت نشان داده است.
• در رابطه با سن، جنس، دسته بندی موارد و طبقات اجتماعی، اطلاعات مشابه با مصر است.
• حداکثر موارد انتقال از فوریه تا ژوئن اتفاق میافتد. 
• سبزیجات آبزی، و عمدتاً شاهی آبی، کاهو و خالی واش (انواع شاهی آبی ) با مصرف عمده آنها در ماههای فوریه و مارس، بهعنوان ناقلین متاسرکرها شناخته شده اند         
• بیماری با داروی تریکلابندازول درمان شده و موفقیت ۹۰ % بوده است. برنامه کنترل شیمی درمانی عمومی حیوانات شروع شده، و کنترل حلزونها با استفاده از حلزون کشها به اجرا درآمده است . به منظور پیشگیری عفونت انسان، آموزش بهداشت و فعالیتهایی برای افزایش آگاهی مردم از شیوه انتقال عفونت به کار گرفته شده، تری کلابندازول برای مصرف انسان  سفارش داده شده است .

منبع : pezeshk.us

http://talar.pezeshki.info/pezeshki/show_article.php?id=551&title=%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86+%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%DB%8C+%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C+%D8%8C+%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87+%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87+%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C+%D8%A7%D8%B3%D8%AA